Hersenleed (2017)

Recensie Hersenleed CinemagazineRegie: Jan Louter | 80 minuten | documentaire

In Jan Louter zijn nieuwe documentaire ‘Hersenleed’ maken we kennis met Clemens Dirven en Arnaud Vincent: twee neurochirurgen, werkzaam in het hersentumorcentrum van het Erasmus MC in Rotterdam. Menig documentaire van Jan Louter zijn vertoond op (inter)nationale filmfestivals. Zo ook op het AFI FEST in Los Angeles waar zowel ‘A Sad Flower in the Sand’ (2001) als ‘The Last Days of Shishmaref’ (2008) met “a special jury mention for best feature documentary” zijn bekroond. In ‘Hersenleed’ volgt Louter de chirurgen tijdens het slopende behandelingstraject van drie patiënten waarbij (opnieuw) een hersentumor is geconstateerd. De documentairemaker weet de kwetsbaarheid van het menselijk brein op bijzondere wijze te illustreren.

De schedel vormt een harde, veilige beschermlaag voor de hersenen maar binnen anderhalve minuut kom je, middels beelden van een hersenoperatie, oog in oog te staan met het brein. Voor hersenchirurgen geldt dat iedere aanschouwing ervan bijzonder is én blijft. Hoewel het fascinerend is, kunnen mensen die geen artsendiploma op zak hebben deze ‘confrontatie’ toch enigszins als griezelig ervaren.

Jan Louter heeft ervoor gekozen om het (letterlijke) hersenleed van drie personen centraal te stellen. Mariska, moeder van drie kinderen, heeft al enige tijd last van hoofdpijn. Er wordt door de behandelend arts een hersentumor gediagnosticeerd. Tessa, een stoere chick met een passie voor tatoeages krijgt te horen dat zij links frontaal een tumor heeft. En Steven, die in 2008 al een keer eerder geopereerd is, krijgt het nieuws dat de hersentumor weer aan het groeien is. De gesprekken die tussen arts en patiënt plaatsvinden zijn belastend. Voor de arts is het brengen van slecht nieuws al zwaar, laat staan de verwerking ervan door de patiënt. Ondersteund door hun naasten doorstaan zij het intensieve proces dat een hersentumor teweegbrengt.

Voor alle drie is het ondergaan van een hersenoperatie onvermijdelijk. Vanwege het verschil in hersentumoren levert dit drie totaal verschillende, maar niet minder complexe, operaties op. Tijdens de operaties wordt duidelijk hoe essentieel het is voor een chirurg om de grens tussen het wel en niet opereren te (h)erkennen. Precisiewerk, steady hands en opperste concentratie maar ook enige vorm van lef zijn vereist. In het geval van een zogeheten wakkere operatie, waarbij de patiënt tijdens de ingreep tegen de chirurg moet blijven praten om een zo optimaal resultaat te kunnen behalen, wordt de kijker extra bewust gemaakt van de breekbaarheid van de hersenen en dat hiermee de kwaliteit van het leven op het spel staat.

Gevoelige gesprekken en risicovolle operaties worden in ‘Hersenleed’ afgewisseld met herkenbare beelden waarin de dagelijkse gang van zaken in en rondom het ziekenhuis tot uiting komt. Ziekenhuisbedden, wachtruimtes vol mensen en vooral de bouwvakkers die buiten aan het werk zijn terwijl een hersenoperatie van start gaat, benadrukt het feit dat het leven ondertussen ‘gewoon’ doorgaat. Ook het geluid dat zo nu en dan – haast onopmerkelijk – wegvaagt waardoor de focus meer op de emotie van een persoon ligt, maakt van de documentaire een krachtig geheel.

In ‘Hersenleed’ is de achtbaan aan emoties en verlangens voelbaar. Ongeloof, verdriet, bezorgdheid, machteloosheid, angst en opluchting. Maar bovenal, zoals dokter Clemens terecht opmerkt, hetgeen waar het leven voor een heel groot deel uit bestaat: hoop. Het moedige besluit van Mariska, Tessa en Steven (en diens partners) om zich te laten volgen in een zeer persoonlijke en moeilijke periode van hun leven levert aangrijpende beelden op. Geen hersenspinsels maar een eerlijk en kwetsbaar kijkje in de medische keuken van het Erasmus MC te Rotterdam.

Maartje Hopmans

Waardering: 3.5