Het diner (2013)

Regie: Menno Meyjes | 87 minuten | drama, thriller | Acteurs: Thekla Reuten, Kim van Kooten, Daan Schuurmans, Jacob Derwig, Jonas Smulders, Gusta Geleijnse, Dewi Morgaine, Lukas Dijkema, Serge Mensink, Dave van den Broek, Noah de Nooij, Harpert Michielsen, Dic van Duin, Wil van der Meer, Olaf Malmberg, Hanne Arendzen, Andre Dongelmans, Francesca Pichel, Maurits de Kroon, Camilla Meurer

Als stilte voor de storm, zo rustig oogt het restaurant aan het einde van de middag. De tafels zijn keurig gedekt, maar zijn zonder eten en drank een tikkeltje kleurloos. De obers staan al strak in het pak, maar lijken zonder gasten levenloze objecten. Dat gaat allemaal veranderen. De muziek voorspelt: dit wordt een ruige avond.

Dat geldt ook voor de kijker, want ‘Het diner’ – de verfilming van het succesvolle boek van ‘Jiskefetter’ Herman Koch – bestaat eigenlijk uit twee films: één over de persoonlijkheid van hoofdpersoon Paul (Jacob Derwig) en één over een misdaad. De eerste film is van Woody Allen-achtige proporties. De tweede een redelijk geslaagde wegkijkfilm.

Paul is een mislukte geschiedenisleraar en huisman met een bijzondere kijk op de wereld. In de heerlijke openingsdialoog legt hij de rector van zijn zoon zijn denkbeelden uit. “Het grote onrecht is dat de hufters ook op oorlogsmonumenten worden herdacht.” Zijn bizarre, geestige en provocerende gedachtegoed is duidelijk afkomstig uit het briljante brein van Herman Koch. De rest van de film strooit Paul dan ook met deze kiene Kochiaanse observaties. Van de kleur van een overhemd dat hem niet aanstaat tot de theorie dat je – alleen door je te scheren – al met 1-0 achter staat tijdens een avondje uit.

Eigenlijk is de frequentie ervan zelfs te hoog, maar net als je er genoeg van denkt te hebben, komt er toch weer een opmerking die je laat glimlachen. Dat is een compliment aan regisseur en scriptschrijver Menno Meyjes. Want wie van overdaad een wapen kan maken, is meesterlijk bezig.

Derwig schittert in deze rol. Hij heeft het vermogen de grapjes voor zich te laten spreken zonder ze te ‘overacteren’. Zijn voice over – altijd een gemakkelijke keuze bij een boekverfilming – stoort niet, maar pakt de kijker bij zijn kladden en neemt hem mee naar de wereld van vreemde logica. Soms doorbreekt Derwig zelfs even de vierde wand, à la Woody Allen kijkt hij schichtig de camera in alsof hij tegen het publiek zegt: dit bedoel ik dus.

Dan is er nog die andere film, waarin ook de overige drie acteurs een rol hebben. De broers Serge en Paul gaan samen met hun vrouwen Babette en Claire uit eten om hun kinderen te bespreken. Zij hebben namelijk iets verschrikkelijks gedaan. Wat dat is, wordt gedurende de avond duidelijk.

Om van vier mensen aan een tafel toch een spannend verhaal te maken heb je een kundig regisseur en vier topacteurs nodig. De acteurs slagen met vlag en wimpel. Daan Schuurmans (Serge) is een heerlijke linkse politicus met te hoge ijdelheidfactor. Kim van Kooten is een geloofwaardige ‘vrouw van’ en Thekla Reuten is in deze film als een bloembol die langzaam ontkiemt en aan het einde van de film iedereen, inclusief Derwig, van het doek afblaast. Wat is het jammer dat ze dat niet eerder mocht doen.

Maar Menno Meyjes had kennelijk niet het geloof in de kunde van zijn acteurs. Vanaf het begin probeert hij omslachtig duidelijk te maken dat het spánnend is. De constante achtergrondmuziek om die spanning te benadrukken irriteert mateloos. Op één moment besluit hij zelfs een zwengelende handcamera te gebruiken, alsof het gesprek – dat op dat moment gewoon over koetjes en kalfjes gaat – een soort achtervolging is.

Ook verliest de film veel van zijn kracht als het restaurant enkele keren wordt verlaten om de rol van de zoons te benadrukken. Een betreurenswaardige keuze, want de spanning zit bij de ouders en niet bij de misdaad zelf.

Als aan het einde van de avond de storm in het restaurant is uitgewaaid, en de stilte is weergekeerd, wordt duidelijk dat ‘Het diner’ een zeer smakelijke maaltijd was met een heerlijk hoofdgerecht vol krachtig acteerwerk en sappige pareltjes van Herman Koch. Dat de bijgerechten wat smakeloos waren, doet daar niets aan af.

Bart Boersma

Waardering: 4

Bioscooprelease: 7 november 2013