Het Duitse archief presenteert: De geschiedenis van de Duitse Wehrmacht – Die Geschichte der Deutschen Wehrmacht (2006)
Regie: Karl Höffkes | 150 minuten | documentaire
‘Het Duitse archief presenteert: De Geschiedenis van de Duitse Wehrmacht’. Een ronkende titel die nogal wat vragen oproept. Welk archief wordt er bedoeld en wat kan er nog over de Duitse Wehrmacht verteld worden? Eigenlijk is dit een in 2006 door het Duitse bedrijf Polarfilm geproduceerde documentaire gemaakt door de Duitse historicus en filmverzamelaar Karl Höffkes. Deze laatste is al vele jaren een fervent verzamelaar van historisch filmmateriaal. Na jaren van verzamelen (via allerlei wegen) besloot hij zijn archief om te zetten in verschillende documentaires over de Tweede Wereldoorlog. Deze serie komen we in Nederland tegen onder de titel “Het Duitse Archief presenteert”.
Höffkes presenteert ons hier een beknopte en interessante geschiedenis van het Duitse leger in de late jaren van de Weimar-republiek en onder het nationaalsocialistische bewind. Beginnend bij de inperking van Duitse militaire middelen na de nederlaag in de Eerste Wereldoorlog, zien we hoe het Duitse leger langzaam aan weer werd opgebouwd. In het Interbellum diende de “Reichswehr”, zoals het toen nog heette, misschien meer als opleidingskader voor officieren dan iets anders. Al snel wordt duidelijk dat Hitlers visie om het Duitse leger weer op te bouwen ter meerdere glorie van het Duitse aanzien, aansloot bij de gedachtegang van zijn voorgangers en de legertop. Zodoende maken we de opbouw mee van de Wehrmacht, Luftwaffe en Kriegsmarine, en de manier waarop zij zouden worden ingezet in de vele veldslagen van de Tweede Wereldoorlog. Niet alleen de slagkracht van de Duitse Wehrmacht en haar bewapening vormt een belangrijk onderdeel; ook komen minder bekende zaken aan bod zoals de vele buitenlandse vrijwillige soldaten in de Wehrmacht. Dit alles wordt gecombineerd met gesproken commentaar dat het verhaal vertelt over de voortgang van de oorlog, gelardeerd met veel mooie kleuren- en zwart-wit beelden. Deze meermaal vrij unieke beelden zijn een sterk punt in Höffkes’ verhaal aangezien ze, zeker voor de liefhebbers, wel degelijk een bepaalde historische sensatie weten op te wekken. Bovendien ligt de nadruk hier, in vergelijking met een meer op de emotie gerichte documentaire zoals ‘Stalingrad’, meer op de presentatie van feiten en niet de beleving van ooggetuigen.
Nadeel is wel dat Höffkes in de momenten dat hij een bepaalde opvatting probeert over te brengen zich op glad ijs lijkt te begeven. Zo schetst hij een beeld dat de Wehrmacht als zelfstandig onderdeel vrijwel niets moest hebben van de door de nationaalsocialisten gepropageerde rassenleer. De verantwoordelijkheid voor de executies en andere beestachtige praktijken begaan door Duitse Einsatzgruppe in de oostelijke gebieden werd door de Wehrmacht vrijwel unaniem afgewezen. De inzet van buitenlandse eenheden lijkt in dit opzicht volgens Höffkes in het voordeel van de krijgsmacht te spreken. Hoewel er een kern van waarheid zit in dit verhaal lijkt het toch net iets te veel ontdaan van grijstinten om geloofwaardig over te komen. Was het verzet tegen de rassenleer en de daaruit voortvloeiende misdaden iets wat in alle rangen van het leger afgewezen werd? Bestond er op dit gebied een verschil tussen de opvattingen van de hogere legertop en de gewone soldaat? Wat valt er te zeggen over het lot van Joden en zigeuners uit deze gebieden?
Niettemin is dit een interessante en goed gemaakte documentaire die door haar schat aan (kleuren)archiefbeelden een bijzondere kijk geeft op de opbouw, uitbouw en uiteindelijke ondergang van de Wehrmacht. Verplichte kost voor fans van het genre en iedereen die maar enigszins geïnteresseerd is in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.
Joost Hoedemaeckers