Het is gezien (2018)

Regie: Erik Lieshout | 55 minuten | documentaire | Met: Tom Lanoye, Hans Teeuwen, Mano Bouzamour, Kristien Hemmerechts, A.H.J. Dautzenberg, Tinkebell, Gerard Spong

De in 2006 overleden schrijver Gerard Reve moest in 1966 voor de rechtbank verschijnen omdat hij aangeklaagd werd wegens smadelijke godslastering. In zijn boek ‘Nader tot u’, dat eerder dat jaar uit was gekomen, beschrijft Reve hoe hij op erotische wijze het bed zou willen delen met God als ezel. Het vonnis luidde dat ‘godslastering’ bewezen was, maar Reve kreeg geen straf, waarop de schrijver in 1967 in hoger beroep ging. Op meesterlijke wijze verdedigde hij zichzelf, zonder hulp van een advocaat. Hij ging daarbij in op zijn godsbegrip en het godsbeeld in het algemeen.

Hoewel het proces al vijftig jaar geleden is, blijkt datgene waar Reve zich hard voor maakte, nog altijd niet vanzelfsprekend. Vrijheid van kunst is, zo blijkt in documentaire ‘Het is gezien’, iets waarvoor ook nu nog gevochten moet worden. Erik Lieshout, die bevriend raakte met Reve na het maken van een documentaire over Céline, maakte deze 55 minuten durende documentaire om te duiden hoe het in Nederland met de vrijheid van kunst gesteld is.

Lieshout heeft daarvoor een zevental kunstenaars en schrijvers uitgenodigd, die niet alleen hun visie geven op het Ezelsproces, maar ook aan de hand van voorbeelden laten zien tegen welke grenzen zij oplopen bij het uitvoeren van hun werk.

De beloftevolle schrijver Mano Bouzamour bijvoorbeeld, wiens debuutroman ‘De belofte van Pisa’ in slechte aarde viel bij de Marokkaanse gemeenschap, vertelt op charmante wijze over zijn ervaringen. Het kan nog erger: De Belgische schrijfster Kristien Hemmerechts vertelt over hoe men haar ziet na het verschijnen van haar boek ‘De vrouw die de honden eten gaf’. In dit boek geeft zij Michelle Martin, de ex-vrouw van serie-moordenaar Marc Dutroux, gestalte. Zij werd bijna gelijkgesteld aan deze misdadigster en kreeg van niemand in haar land steun. Ook schrijver A.H.J. Dautzenberg en kunstenares Tinkebell ontvingen doodsbedreigingen na bepaalde keuzes die zij in hun werk hebben gemaakt. Dautzenberg werd lid van de Nederlandse pedofielenvereniging Martijn, niet omdat hij pedofilie goedkeurt, maar omdat hij vindt dat pedoseksuele fantasie gewoon mág. En Tinkebell kwam in opspraak toen ze van haar (doodzieke) kat een handtas maakte nadat ze hem – zo humaan mogelijk – had gewurgd. Vrijheid van kunst lijkt een utopie.

‘Het is gezien’ is in fraai zwart-wit geschoten en heeft een bijzondere locatie voor enkele van de geïnterviewden: het gebouw waar de rechtbank destijds gevestigd was. De krachtige tekst van Reve blijkt nog altijd actueel en vormt logischerwijs dan ook de rode draad in deze film. Inspirerende film die tot denken én goede gesprekken aanzet over de grenzen van kunst.

Monica Meijer

Waardering: 3.5

‘Het is gezien’ wordt in april – vijftig jaar na het proces – tijdens speciale voorstellingen getoond in filmhuizen in Amsterdam, Utrecht, Nijmegen en Den Haag, in aanwezigheid van de regisseurs en de voorlezers.