Het succes van geld – The Ascent of Money (2008)
Regie: Adrian Pennick | 288 minuten | documentaire | Originele stemmencast: Niall Ferguson
De crisis. Iedereen die sinds 2007 met enige regelmaat het nieuws gevolgd heeft weet waar dat woord op doelt. Sinds 1929 is er nooit zulk een grote aanslag gepleegd op het uitdijingvermogen van het wereldwijde kapitalistische systeem. We hebben allemaal de gevolgen kunnen zien op televisie en erover kunnen lezen in de kranten. Grote handelshuizen die failliet gaan. Het Icesave debacle. Banken die genationaliseerd worden. Aangezien de financiële markten tegenwoordig op een globaal niveau met elkaar verweven zijn, kunnen veel mensen waarschijnlijk de kop van de staart niet onderscheiden.
Niall Ferguson komt ons te hulp met de door hem geschreven en gepresenteerde documentaire ‘The Ascent of Money’ (‘Het succes van geld’). In deze serie probeert Ferguson te verklaren hoe het toch komt dat een kwestie over huizenhypotheken in Amerika een wereldwijde financiële crisis veroorzaakte. En in de nasleep daarvan leek de hele westerse financiële wereld op zijn gat te liggen. Interessant aan Fergusons aanpak is dat hij de belangrijkste zaken uit de tegenwoordige tijd (obligaties, hedgefondsen, hypotheekleningen etcetera) behandelt vanuit een historisch perspectief. Volgens Ferguson is dit zeker niet de eerste keer dat een crisis op zulke schaal plaatsvindt. De geschiedenis van de financiële instituties, ja, het gehele financiële systeem is er een van vallen en opstaan. Niet alleen de beurskrach van 1929 wordt uiteraard genoemd maar bijvoorbeeld ook de desastreuze invloed van obligatiehandel in de 17e, 18e en 19e eeuw op de Napoleontische oorlogen en de Amerikaanse burgeroorlog. De afkeer tegen Joodse geldleners, de opkomst van beroemde families uit de financiële geschiedenis zoals de De Medici en de Rothschilds. Maar ook financiële crises in Zuid-Amerika en Japan worden tegen het licht van de geschiedenis bekeken. Deze vogelvlucht presentatie van de financiële geschiedenis van de wereld moet bepaalde ontwikkelingen in het heden verduidelijken. De werking van de huidige financiële wereld en haar instituties is gegroeid uit een evolutionair proces van honderden jaren. Nog meer is deze insteek een onderschrijven van een van de belangrijkste conclusies die Ferguson trekt in zijn documentaire: mensen leren niet van de geschiedenis.
Gelukkig kunnen we die schade met ‘The Ascent of Money’ inhalen. Een interessante documentaire, vooral voor fans van historische documentaires, die een goede bijdrage levert aan het historisch bewustzijn van de wortels van de huidige crisis en het financiële wereldstelsel. Nadeel is wel dat Ferguson nergens de diepte ingaat. Hij doet nauwelijks interviews met experts of betrokkenen en hij blijft nooit langer stilstaan bij een onderwerp dan nodig. Ook gaat Ferguson hete politieke hangijzers uit de weg. Zo blijft hij opvallend summier over de nadelige gevolgen van het door de Amerikaanse econoom Milton Friedman gepropageerde beleid waarmee onder andere dictator Augusto Pinochet, onder wiens regime duizenden slachtoffers zijn gevallen, probeerde om Chile weer financieel gezond te krijgen. Fergusons vertelling levert een rijke schakering aan historische anekdotes op die een beter begrip van de huidige financiële crisis en haar wortels zou moeten opleveren. Dit lukt vrij aardig. Toch zou het voor een diepgaander begrip van de materie een goed idee zijn om ook het gelijknamige boek dat Ferguson geschreven heeft te lezen.
Joost Hoedemaeckers