Het verloren transport (2022)

Regie: Saskia Diesing | 101 minuten | drama | Acteurs: Hanna van Vliet, Eugénie Anselin, Anna Bachmann, Bram Suijker, Konstantin Frolov, Frieda Barnhard, Billy de Walle, Edda Lina Janz, Fabienne Elaine Hollwege, Germain Wagner, Nora Koenig, Nicolas Lech, Oscar Martin, Richard Kreutz, Philippe Thelen, Dragan Bakema, Gonny Gaakeer, Isis Caljé, Valerie Schaus, Martijn Oversteegen, Margo Verhoeven, Véronique Kinnen

De vaderlandse film en de Tweede Wereldoorlog zijn al decennialang getrouwd, met als geijkte punten de ouwe-jongens-krentenbrood klassieker ‘Soldaat van Oranje’ (Paul Verhoeven, 1977), de weemoedige boekverfilming ‘De aanslag’ (Fons Rademakers, 1986), het giftige ‘Zwartboek’ (Paul Verhoeven, 2006) en het mozaïsche ‘De slag om de Schelde’ (Matthijs van Heijningen jr., 2020). Nu sluipt kort voor de herdenking het buitengewone verhaal van ‘Het verloren transport’ de bioscoop binnen. Het staat buiten kijf dat oorlogsverhalen verteld moeten worden, maar even belangrijk is hoe een nieuwe generatie makers de verhalen over wat er toen gebeurde, invult.

In mei 1945 strandt een deportatietrein met honderden Joodse gevangenen, waaronder Simone (Hanna van Vliet) en haar echtgenoot Isaac (Bram Suijker), in het dorpje Tröbitz, in de buurt van Brandenburg. Hun Duitse bewakers slaan op de vlucht voor het oprukkende Rode Leger. De overlevenden op het transport proberen eten en onderdak te vinden. Echter de Russische soldaten vangen de gestrande gevangenen zeer aarzelend op omdat er vlektyfusepidemie heerst. Simone en de verzwakte Isaac willen ontkomen aan de quarantaine, die de Russische legereenheid instelt, en verbergen zich in het ouderlijk huis van de Duitse Winnie (Anna Bachman).

De tiener Winnie draagt nog altijd haar Hitlerjugend uniform en wil niet geloven dat het nazirijk ten einde loopt. Vervolgens wordt ook nog de Russische scherpschutter Vera Novik (Eugénie Anselin) in haar huis ingekwartierd, van wie zowel Simone als het Duitse meisje niet weten of ze haar kunnen vertrouwen. Eigenlijk weet geen van vier waar hij of zij aan toe is en naarmate Isaac zieker wordt, loopt de spanning in het huis steeds verder op. Maar, ondanks de taalbarrières, ontstaat er ook een vorm van begrip tussen de drie vrouwen.

Hoewel in de kern ‘De slag om de Schelde’ een spannend relaas in de trant van Amerikaanse oorlogsfilms over een grote slag tussen de geallieerden en de Duitsers in Zeeland is, vertoont ‘Het verloren transport’ een opvallende gelijkenis met het Zeeuwse relaas. Beide films hebben namelijk drie hoofdperspectieven: in ‘Het verloren transport’ kijk je vanuit drie vrouwelijke personages naar de historische gebeurtenissen en in ‘De slag om de Schelde’ zijn dat het dorpsmeisje, Teuntje Visser, de Nazi-soldaat, Marinus van Staveren, en de geallieerde soldaat William Sinclair. Op deze manier laten filmmakers meerdere perspectieven, die soms lijnrecht tegenover elkaar staan, de revue passeren en hopen ze de valkuil te vermijden dat een personage louter slachtoffer, dader dan wel redder is. Kortom, je leert in iemand anders schoenen, vriend of vijand, te staan.

Regisseur Saskia Diesing zorgt voor een prettig verteltempo waardoor de verschillende plots genoeg ruimte hebben om te ademen. Helaas zucht het verhaal onder het opzichtig moraal dat in wezen elk van de drie vrouwen slachtoffer van de oorlog zijn. Ook, en vooral, wie je wellicht eerst als vijand beschouwt. Allemaal nobel en noodzaak in welk conflict dan ook, maar het komt tamelijk geforceerd over in deze film. En hoewel de acteurs zeer hun best doen, kunnen ze een aantal ongemakkelijke keuzes van script naar scherm, alsof ze gehaast waren, nauwelijks verbloemen. Het subplot over de terneergeslagen Isaac hangt er bijvoorbeeld maar een beetje bij.

Helaas is het fictieve husselen met deze specifieke geschiedenis in de naam van zo breed mogelijke overlevering te weinig geloofwaardig (geslaagder in ‘De slag om de Schelde’) en maakt het uitgespelde drama de boel er niet beter op, eerder gezapiger. Jammer, want voor het bronmateriaal is dit echt een gemiste kans: zeer boeiende en onderbelichte historie, matige uitvoering op film.

Roy van Landschoot

Waardering: 3

Bioscooprelease: 20 april 2023
VOD-release: 19 juli 2023
DVD-release: 27 juli 2023