Het voorval – Armando en de mythe (2018)
Regie: Sjors Swierstra, Roelof Jan Minneboo | 70 minuten | documentaire | Met: Armando
Je leven wordt gevormd door wat er in je jeugd gebeurt, aldus Armando (1929-2018). Zijn jeugd staat in het teken van één, allesbepalend voorval: tijdens de Tweede Wereldoorlog doodt een jongen in het bos een Duitse soldaat. Het verhaal komt in het werk van de multidisciplinaire kunstenaar in vele vormen terug.
Was Armando betrokken bij de noodlottige gebeurtenis of heeft hij een tragedie van mythologische proporties bedacht? Filmmakers Sjors Swierstra en Roelof Jan Minneboo gaan op zoek naar antwoorden. Armando geeft zich niet zomaar gewonnen, hij strijdt voor de autonomie van zijn kunstenaarschap.
Een correcte omschrijving. De Amersfoortse tiener Herman Dirk van Doodeweerd heeft dingen gezien, of niet gezien. Of hij was de jongen zelf. Onder het pseudoniem Armando schrijft hij ‘autobiografisch’, maar hij ‘zou niet weten’ wie die jongen is. De terughoudendheid die Armando hanteert om uitsluitsel te geven is intrigerend. Hij is geen fabulant, maar weigert ook de realiteit te onthullen, ‘omdat het literatuur is’. Met andere woorden: de kunst is superieur, en gaan we om die reden niet demythologiseren. Zo heeft Armando zich immer opgesteld, en ook hoogbejaard – de makers filmen hem aan het einde van zijn leven in zijn atelier in Potsdam, is Armando dezelfde mening toebedeeld.
Mystificeren hoeft niet meer, en de ontkenners laten hem koud. Is het echt gebeurd? ‘Kennelijk wel ja, anders had ik er niet over geschreven’. Tussen de interviewsessies door zien we filmfragmenten waarin een jongen het voorval ziet gebeuren. De discussie leidt slechts af – zoals zij altijd al deed, van de kwaliteit van Armando’s schilderwerk, dat door de ziel snijdt en in een rechte lijn teruggrijpt op de Abstract Expressionisten. Zwarte zielen, die troost zoeken in het maken. De beeldhouwkunst en poëzie (VSB Poëzieprijs 2011), de columns en verhalen (F. Bordewijk-prijs/2x Multatuliprijs) zijn ook blijvertjes. Wat zeker is, is dat de bomen het hebben gezien, zegt de bedenker van de uitdrukking ‘schuldig landschap’. Rust zacht, Armando.
Jan-Kees Verschuure
Waardering: 3
Bioscooprelease: 25 oktober 2018
DVD-release: 20 december 2018