Home Game (2024)

Regie: Lidija Zelovic | 98 minuten | documentaire

Wat als je hele leven een archief wordt van wat ooit was – en nooit meer terugkomt? ‘Home Game’ is het persoonlijke én politieke dagboek van een vrouw die filmt om te begrijpen, en kijkt om niet te vergeten.

‘Home Game’ opent met herinneringen aan een onbezorgd leven. Lidija Zelovic is vijf jaar oud in het Joegoslavië van de jaren 70 en heeft alles wat haar hartje begeert. Maar zoals haar oma zegt: “Als alles goed gaat in je leven, stop dan een steen in je schoen”—een waarschuwing dat geluk altijd kwetsbaar is. Het is 1980 wanneer Tito sterft, en de eerste barsten in de samenleving verschijnen. Wat eens een eenheid was, wordt langzaam opgedeeld in Serviërs, Kroaten en moslims. Lidija’s moeder is Kroatisch, haar vader Servisch. De veilige jeugd valt uiteen.

Als jongvolwassene, 22 jaar oud, vlucht Lidija in 1993 naar Nederland. Haar ouders zullen later volgen. Vanuit dat nieuwe perspectief, dat van een migrerend lichaam in een nieuw land, reflecteert Lidija op haar verleden, haar heden, en het Europa dat zij langzaam ziet veranderen. “Hoe lang blijf je een vluchteling?” vraagt ze zich af. “Wanneer ben je geen buitenstaander meer?”

‘Home Game’ is een persoonlijk videodagboek, maar tegelijk een essayistische, politieke film. Lidija filmt alles. Ze documenteert de opbouw van haar nieuwe leven in Amsterdam, terwijl ze de tekenen van polarisatie in Nederland scherp opmerkt. Als voormalig oorlogsverslaggever ziet ze parallellen tussen het opkomende onbehagen in Nederland en de geleidelijke desintegratie van Joegoslavië. De dood van Pim Fortuyn, de moord op Theo van Gogh, de opkomst van Geert Wilders, corona, de toeslagenaffaire, de oorlog in Oekraïne – ze vormen een rode draad in haar vertelling.

Maar die vertelling begint na verloop van tijd te trekken. Ondanks de overvloed aan videomateriaal en de subjectieve invalshoek, blijft Lidija op afstand. De voice-over is reflectief, maar zelden intiem. Ze spreekt over gevoelens, over angsten, maar laat ze niet echt toe in het beeld. Wanneer ze zegt bang te zijn om haar zorgen met Nederlanders te delen, omdat ze niet wil “zeuren,” lijkt die angst werkelijkheid geworden: de film blijft vaak te uitleggerig, te talig, terwijl we juist meer willen vóelen.

De grote ommekeer komt in het tweede deel van de film, wanneer Lidija moeder wordt. Vanaf dat moment betreedt het leven echt de film. De voice-over zwijgt vaker. We zien haar ouders en broer aan tafel, we horen hun meningen, hun pijn, hun herinneringen. In deze scènes leeft de film eindelijk op, omdat we nu mensen zien die niet over verleden en politiek praten als abstractie, maar als iets dat hen geraakt en gevormd heeft.

Een van de meest schrijnende én vertederende momenten is wanneer Lidija met haar gezin in Servië is en haar moeder in de slaapkamer filmt terwijl ze naar een Nederlands vakantieprogramma kijkt. “Als ik naar hen kijk,” zegt ze, “lijkt het alsof ze weten hoe ze van hun vakantie moeten genieten.” Een opmerking die tegelijk geestig, weemoedig en pijnlijk is – alsof ze naar een wereld kijkt die haar is afgenomen en waar ze nooit meer onderdeel van zal zijn. Of de scène waarin zoon Sergej de kenmerken van het fascisme opzegt voor zijn toets – alsof de spoken van het verleden zich als vanzelf in het heden nestelen.

Toch blijft er iets wringen. Door zóveel grote politieke momenten te benoemen – van 9/11 tot aan de overwinning van de PVV – dreigt ‘Home Game’ te verzanden in herhaling. Niet inhoudelijk, maar thematisch. De wereld is niet alleen een herhaling van onrust, het is ook een plek van continuïteit, liefde, en kleine gebaren. En dat is precies waar de film het meest overtuigt: in de scènes waarin ouders, kinderen en kleinkinderen met elkaar aan tafel zitten. Daar ontstaat een ander soort geschiedenis. Daar ontstaat cinema.

Je zou wensen dat Lidija daar vaker haar camera aan had gezet.

Martijn Smits

Waardering: 3.5

Speciale vertoning: IDFA 2024
Speciale vertoning: Movies That Matter Festival 2025
Bioscooprelease: 17 april 2025