Horror Express (1972)
Regie: Eugenio Martia | 85 minuten | horror | Acteurs: Christopher Lee, Peter Cushing, Telly Savalas, Alberto de Mendoza, Jorge Rigaud, Silvia Tortosa, Julio Pena, Angel del Pozo, Julio Peqa, Helga Lini, Alice Reinheart
In deze film, ook bekend als ‘Panic on the Trans-Siberian Express’, wordt de dreiging en het onheil veroorzaakt door een buitenaardse ‘form of energy…came with others…from another galaxy…left behind’. Deze levensvorm kan bezit nemen van organische levensvormen en heeft aldus tientallen, zo niet honderden miljoenen jaren op aarde overleefd. Door zijn onaardse gaven kan de levensvorm zich lange tijd in het omhulsel van een menselijk slachtoffer ongestoord door de trein voortbewegen, nadat hij is neergeschoten in een ander lichaam overgaan, en tenslotte zijn gemaakte slachtoffers zelfs weer tot leven roepen om uit een uitzichtloze situatie te ontsnappen.
De ellende gaat van start wanneer op het station naast de kist van de aapmens al snel de eerste dode wordt gevonden. Ook het gegrom dat uit de kist oprijst spreekt boekdelen. Dr. Saxton negeert echter alles dat de onthulling van zijn ‘remarkable fossil’ in gevaar kan brengen en zo vertrekt de trein met tientallen passagiers aan boord. De spanning komt daarna tot stand doordat de levensvorm diverse passagiers doodt. Dit gebeurt eerst nog vrij willekeurig, maar wanneer de levensvorm goed en wel op de hoogte is van de veranderde wereld waarin hij na twee miljoen jaar terecht is gekomen, gaat hij meer berekenend te werk. Hij kiest enkel nog de personen die met hun al dan niet wetenschappelijke kennis een bedreiging vormen voor zijn voortbestaan. De spanning wordt hierbij verder opgevoerd doordat dit besef inmiddels tot een kleine groep passagiers doordringt die hun voorzorgsmaatregelen gaan nemen. De film krijgt zelfs een detective-tintje (‘who dunnit?’ en ‘who is it?’) wanneer er op grond van diverse aanwijzingen wordt geprobeerd de levensvorm te ontmaskeren en deze er tegelijkertijd alles aan doet om de betrokken wetenschappers steeds een stap voor te blijven. Wanneer de levensvorm uiteindelijk ontmaskerd en neergeschoten wordt, gaat hij over in een ander lichaam en roept zijn gemaakte slachtoffers in de vorm van zombies te hulp. Al met al zijn de gaven van de levensvorm natuurlijk een perfecte manier om zijn voortbestaan gedurende lange tijd te garanderen en zodoende de spanning en griezel te laten voortduren….
De griezel wordt veroorzaakt door de manier waarop de slachtoffers van de levensvorm worden gedood en hun ijselijke gezichtsuitdrukkingen hierbij. De levensvorm absorbeert via de ogen het geheugen van zijn slachtoffer, waarbij diens ogen, mond en neus bloedingen gaan vertonen en de ogen wit worden. De lichtgevende rode ogen van de kwaadwillende levensvorm zelf doen het ook goed en de beelden van de dreigend naderbij komende zombies leveren ook hun bijdrage aan het griezelgehalte. Daarnaast komt een portie afschuw en weerzin tot stand door de brute egotrippende legerofficier die met genoegen bij het minste geringste er links en rechts op losslaat en zelfs een passagier met een karwats afranselt.
De claustrofobische sfeer komt goed tot uiting doordat het hele verhaal zich in een trein afspeelt op de koude kale Siberische vlakten waardoor de passagiers niet zomaar aan hun belager kunnen ontsnappen. Ontsnapping is ook niet mogelijk doordat de levensvorm, in het lichaam van een politie-inspecteur, de passagiers onder bedreiging van een vuurwapen verbiedt de trein te verlaten. Wanneer er zich eindelijk een treinstation aandient, kan de trein niet verlaten worden door de officier die iedereen onder arrest stelt. In een dergelijke overvolle trein met een dusdanig gevaar is dit vragen om slachtoffers die daarna dan ook verder aan de lopende band gemaakt worden….
De nodige humor is aanwezig, zij het vooral in verbale vorm. Een verontwaardigde dr. Wells op de vraag of ‘What if one of you is the monster?’: ’Monster? …we’re British, you know…’. Dr. Wells die na een gesprek met een knappe dame zijn assistente aanspreekt: ‘I shall need your assistance…’, ‘…at your age, I’m not surprised…’, ‘…with an autopsy…’, ‘…oh, well…that’s different…’. Ook is er de monnik die na een spirituele ommezwaai zijn bijbelcitaten verkracht: ‘thy will be done on earth, as it is in …Hell’.
Wel komen er wat onlogische zaken in het verhaal voor: de aanwezige monnik gaat zich vanaf de vondst van de eerste dode voortdurend te buiten aan bijbelcitaten waarmee hij bezweert dat het in de trein aanwezige kwaad vernietigd moet worden (‘work of the devil’, ‘it is unholy and must be destroyed’). Nadat hij getuige is geweest van de dood van een slachtoffer is hij echter opeens volledig in de ban van dit ‘evil’, neemt het in bescherming en vraagt zelfs of de levensvorm bezit van zijn eigen lichaam wil nemen. Ook vreemd is dat Saxton het lichaam van de mensaap zomaar in een kist meeneemt. Hij denkt immers dat de mensaap dood is en weet dus dat van zijn ontdekking niet veel overblijft wanneer het tot ontbinding over zal gaan. Verder vertoont de levensvorm zelf ook wel wat onvolkomenheden. De levensvorm is van de mensaap overgestapt naar de politie-inspecteur, maar waarom heeft de arm van de inspecteur opeens de vorm van die van de mensaap aangenomen? De levensvorm kan zich in het donker ophouden zonder dat zijn ogen lichtgevend rood worden, dus waarom wordt hij wel op deze manier ontmaskerd wanneer Saxton in zijn aanwezigheid plotseling het licht uitdoet? Ook zijn de letterlijk in beeld gebrachte dinosaurus-herinneringen van de levensvorm overduidelijk tekeningen. De minpuntjes vallen echter weg tegen de spanning en griezel die in deze film in ruime mate de boventoon voeren en vormen er geen wezenlijke afbreuk aan.
Al met al een geslaagde griezelfilm met prima rollen van Lee en Cushing die met hun pseudo-wetenschappelijke conclusies de levensvorm steeds verder in het nauw brengen.. De onlogische zaken vormen slechts kleine minpuntjes in het totale verhaal waarin spanning en griezel in een goed opgeroepen claustrofobische sfeer in ruime mate de boventoon voeren. Bij deze film is het een kwestie van zitten, kijken en een leuke portie sfeervolle griezel en spanning ondergaan.
Frans Buitendijk
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 30 oktober 1975