Horror of Dracula (1958)
Regie: Terence Fisher | 82 minuten | horror | Acteurs: Christopher Lee, Peter Cushing, John van Eyssen, Melissa Stribling, Michael Cough, John van Eyssen, Carol Marsh, Valerie Gaunt, Olga Dickie, Miles Malleson, Janina Faye, Charles Lloyd Pack
Deze film heet ‘Horror of Dracula’, maar staat ook bekend als ‘Dracula’. Deze film komt slechts in hoofdlijnen overeen met het boek van Bram Stoker, maar dit doet er geen afbreuk aan. Wat deze film de moeite waard maakt is de jacht op de vampier door diverse personen, hoe hij lange tijd zijn belagers weet voor te blijven, de griezeltaferelen die zich in de film afspelen, en het slotgevecht tussen Van Helsing en Dracula.
Christopher Lee brak in 1958 definitief door als griezelfilmicoon met zijn uitbeelding van Dracula, een filmkarakter waarnaar hij sindsdien de personificatie is genoemd. En hij weet Dracula’ s slechtheid werkelijk perfect neer te zetten. Zijn opkomst is veelzeggend wanneer hij van een lange trap het beeld in komt gelopen: zijn overduidelijke door slechtheid doortrokken en emotieloze gezichtsuitdrukkingen worden in een paar close-ups breeduit benadrukt. Zijn latere gruweldaden op diverse momenten maken daarnaast duidelijk dat zijn slachtoffers niet veel goeds van hem hoeven te verwachten. De trance die hij desondanks over hen kan brengen, komt duidelijk naar voren bij de slachtoffers die hij maakt onder met name Harker’s vrouwelijke familieleden: ze zien zijn komst met angst en beven tegemoet, maar kunnen geen weerstand bieden aan zijn hypnotiserende verschijning en doen zelfs wat mogelijk is om de inmiddels tegen hem opgeworpen belemmeringen voor hem te verwijderen…
Peter Cushing speelt het karakter van de vampierjager Van Helsing dat symbool staat voor het goede dat het kwade vernietigt. Toch zijn er bij zijn karakter en handelen ook wel wat vraagtekens in negatieve zin te plaatsen. Van Helsing heeft samen met Harker zich tot doel gesteld Dracula en het vampirisme te vernietigen. Pas ver in de film blijkt dat hun onderzoek naar vampirisme zich slechts nog in het beginstadium bevindt, zoals hijzelf ook toegeeft (‘…we have only just scratched the surface…’). Toch heeft hij, in zijn fanatisme ‘to rid the world of this evil’ Harker niet tegengehouden alleen op de vampier af te gaan, hoewel hij wist van diens vertrek naar kasteel Dracula (‘…check final arrangements with Harker before he leaves for Clausenberg…’). Dat de aldus slecht voorbereide Harker ten prooi valt aan Dracula is iets wat hierdoor logischerwijs alleen maar verwacht kon worden. Naast Harker zelf, is het daarom meer Van Helsing dan Dracula die verantwoordelijk is voor de dood van Harker en diens wederopstanding als vampier. Daarnaast is Van Helsing in zekere zin ook een slachtoffer van Dracula en wel door de nietsontziende en zo goed als emotieloze bezetenheid die bezit van hem heeft genomen bij zijn streven om de vampier te vernietigen. Wat tevens de vraag doet oproepen hoe hij zijn dagen verder moet vullen als en wanneer het hem lukt zijn levensdoel, de vernietiging van Dracula, te bewerkstelligen…
Sfeer, griezel en vaart zijn er volop. Direct wordt duidelijk gemaakt dat er het onheil op de loer ligt door de voortekenen in alleen al de omgeving van Dracula’ s kasteel (‘there were no birds singing…’, ‘…as I crossed the wooden bridge and entered the gateway, it suddenly seemed to become much colder…’). Het unheimische kasteel zelf is sfeerverhogend met de lege gangen en zalen, temeer omdat ze daarna gevuld worden door gevechten met en tussen vampiers. Ook het standaardgedrag van de plaatselijke dorpelingen met hun ‘garlic flowers’ spreekt weer boekdelen. Verlamd van angst voor represailles van de vampier weigeren ze, op een enkele uitzondering na, alle hulp te verlenen aan Van Helsing. Verder zit graaf Dracula zelf niet stil: na met Harker afgerekend te hebben, is hij voortdurend in beweging waardoor hij zijn belagers, en daarmee ook de kijker, steeds een stap weet voor te blijven. Zijn ongrijpbaarheid, naast de onwetendheid over zijn schuilplaatsen, houden de spanning en dreiging erin doordat hij toe kan slaan op de meest onverwachte plaatsen. De scènes met geweld en bloedvergieten zijn voor die tijd expliciet in beeld gebracht. Het gevecht van Dracula met Harker… de scènes van de uit het graf opgestane en niets dan gevoelloze slechtheid uitstralende Lucy die vervolgens op wel erg bloederige wijze een staak door het hart krijgt gejaagd….de uiteindelijke achtervolging van de vampier en het gevecht van Van Helsing met Dracula…..Het houdt de vaart, spanning en griezel erin en zorgt voor het typische Hammer-sfeertje. Dat het een en ander voor die tijd wellicht een beetje te expliciet was, blijkt uit toenmalige krantenknipsels die melden dat ‘…this film disgusts the mind and repels the senses…’.
De nodige vraagtekens zijn wel her en der te plaatsen: waarom heeft Dracula zijn rustplaats in een voor iedereen vrij toegankelijke grafkelder nog voor de ingang van zijn kasteel? Hij is daar wel erg makkelijk te vernietigen…en het is wel erg moeilijk voor te stellen dat dit dan ook nooit gebeurd is in de ‘five or six hundred years old’ dat hij is…En waarom heeft Harker niet direct een staak door Dracula’ s hart gejaagd in plaats van eerst zijn vampiervrouw te vernietigen? Maar ja, als hij dat wel had gedaan was het snel met Dracula en daarmee de film zelf afgelopen…..
Wordt Dracula uiteindelijk vernietigd? Tja…filmwetten zijn bij tijd en wijle niet aan al teveel logica gebonden….zeker niet als het gaat om het vernietigen van zo goed als onsterfelijke vampiers…en al helemaal niet wanneer het gaat om Dracula zelf. Aan de zes vervolgen met Christopher Lee in de rol van Dracula is wel te concluderen dat de prins der vampiers er niet zo makkelijk onder te krijgen is en dat het nog maar de vraag is of hij in deze film zijn (tijdelijk?) einde vindt. Zeker is echter wel dat dit een absolute klassieker onder de vampierfilms is. Tevens is het de beste film in de Hammer House of Horror Dracula-serie, waarvan het nivo helaas slechts nog maar een enkele keer werd benaderd in de latere Hammer Dracula-delen. Voor de vampierliefhebbers, alle liefhebbers van griezelfilms in het algemeen en voor de Christopher Lee-fans die willen weten of nog eens willen zien waaraan hij zijn terechte Dracula-personificatie te danken heeft.
Frans Buitendijk
Waardering: 4
Bioscooprelease: 30 januari 1959