Howards End (1992)

Recensie Howards End CinemagazineRegie: James Ivory | 142 minuten | drama, romantiek | Acteurs: Vanessa Redgrave, Helena Bonham Carter, Joseph Bennett, Emma Thompson, Prunella Scales, Adrian Ross Magenty, Jo Kendall, Anthony Hopkins, James Wilby, Jemma Redgrave, Ian Latimer, Samuel West

Ze staan vermeld in het Guinness Book of World Records; James Ivory en Ismail Merchant. Hun professionele partnerschap duurde maar liefst 44 jaar, van 1961 tot Merchants overlijden in 2005. Geen ander duo in de geschiedenis van de onafhankelijke cinema hield het langer met elkaar vol. Regisseur Ivory en producent Merchant waren niet alleen op zakelijk vlak partners, maar ook privé. Waar dat bij anderen de samenwerking eventueel zou kunnen bemoeilijken, pakte het voor hen alleen maar positief uit. De twee ontmoetten elkaar in New York in 1959, tijdens een screening van een van Ivory’s eerste (korte) films, ‘The Sword and the Flute’. Twee jaar later richtten ze hun gezamenlijke productiemaatschappij Merchant Ivory Productions op. Bijna veertig films zouden ze maken, waarvan de klassieke kostuumdrama’s ‘A Room with a View’ (1985), ‘Howards End’ (1992) en ‘The Remains of the Day’ (1993) de bekendste en meest gelauwerde zijn. In feite was Merchant Ivory een drie-eenheid, want de scenario’s van de meeste van hun films werden geschreven door dezelfde vrouw: Ruth Prawer Jhabvala (1927-2013). Over hun samenwerking zei Ismail Merchant ooit: “Het is een vreemd huwelijk dat we hebben bij Merchant Ivory… Ik ben een Indiaanse moslim, Ruth is een Duitse jodin en Jim is een protestantse Amerikaan. Iemand noemde ons ooit een driekoppige god, maar misschien hadden ze ons beter een driekoppig monster kunnen noemen!”

‘Howards End’, naar een roman van E.M. Forster, werd onlangs digitaal gerestaureerd (4K), ter ere van zijn vijfentwintigste verjaardag. De opgepoetste versie van dit klassieke Britse drama, met als thema liefdesverwikkelingen en klassenconflicten aan het begin van de twintigste eeuw, wordt opnieuw in roulatie gebracht. Howards End is de naam van een prachtig landgoed dat in het bezit is van de familie Wilcox. Pater familias is Henry (Anthony Hopkins), een zakenman met conservatieve denkbeelden die dankzij de successen van zijn Imperial and West African Rubber Company steenrijk is geworden. Het landgoed is echter in het bezit van zijn echtgenote Ruth (Vanessa Redgrave), een afstammeling van grootgrondbezitters. De levens van de familie Wilcox lopen parallel aan die van de Schlegels, een cultureel en intellectueel onderlegde, vooruitstrevende familie uit de Duits-Britse bourgeoisie. Helen Schlegel (Helena Bonham-Carter) papt aan met Paul Wilcox (Joseph Bennett), maar de relatie is net zo snel voorbij als hij was begonnen. Maanden later neemt de familie Wilcox zijn intrek in een Londens appartement tegenover dat van de Schlegels, en hoewel ze veel van elkaar verschillen, ontwikkelen Ruth en Helens oudere zus Margaret (Emma Thompson) een warme vriendschappelijke band met elkaar. Tegelijkertijd maakt Helen kennis met Leonard Bast (Samuel West), een kantoorbediende van eenvoudige komaf die meer in zijn mars heeft dat zijn sociale positie doet vermoeden. Hij leeft samen met Jackie (Nicola Duffett), een vrouw met een dubieuze reputatie. Helen is begaan met hun lot en wil hen helpen.

De vriendschap tussen Margaret en Ruth komt abrupt tot een einde wanneer laatstgenoemde ziek wordt en komt te overlijden. Op haar sterfbed schrijft Ruth dat ze Howards End nalaat aan Margaret, die te horen heeft gekregen dat ze haar huis uit moet. Henry en zijn kinderen betwijfelen of ze het wel bij volle verstand heeft geschreven en verbranden het briefje, zonder Margaret ooit van de inhoud ervan op de hoogte te stellen. Maanden gaan voorbij en er ontluikt zich iets moois tussen Henry en Margaret. De twee besluiten zelfs met elkaar te trouwen, tot groot verdriet van Helen, die een hekel aan Henry heeft omdat Leonard Bast dankzij onjuiste informatie die ze via hem verkreeg zijn baan bij een verzekeringsmaatschappij is kwijtgeraakt en het nu nog zwaarder heeft dan voorheen. Bij het huwelijk van Henry’s dochter Evie (Jemma Redgrave) besluit ze langs te komen met Leonard én Jackie Bast. Als blijkt dat Jackie en Henry het ooit héél gezellig met elkaar hebben gehad, wordt Margarets vertrouwen en eergevoel op de proef gesteld. Intussen besluit Helen naar Duitsland te vertrekken, maar niet voordat ze met Leonard het bed in is gedoken.

Als je de beslommeringen zo naleest, lijkt het verhaal van ‘Howards End’ bijna een soap. Niets is echter minder waar. Daarvoor kent E.M. Forsters verhaal te veel subtiliteiten, onderliggende thematiek en complexiteit. Om over de indrukwekkende cast nog maar te zwijgen – maar daarover zo meteen meer. In de tijd waarin dit verhaal speelt, en zeker in Groot-Brittannië, bepaalde je afkomst welke koers je leven zou varen. Wie dat wilde doorbreken moest van uitzonderlijk goede huize komen. Maar de tijden veranderen, zij het langzaam. Het conservatieve gedachtegoed (van de familie Wilcox) maakt stukje bij beetje plaats voor het progressieve denken van de Schlegels. Dit wordt op een manier in het script verweven die zowel subtiel als doeltreffend is. Terecht dat scenarioschrijfster Ruth Prawer Jhabvala daarvoor bekroond werd met een Oscar (de film verzilverde drie van zijn in totaal negen nominaties). De film ziet er, ook vijfentwintig jaar na dato, uit om door een ringetje te halen. De sets, decors en kostuums trekken je meteen de vroege twintigste eeuw in en het camerawerk – de film werd grotendeels gedraaid in Oxfordshire – is fraai en stijlvol. Luciana Arrighi (het landgoed dat Howards End voorstelt is eigendom van vrienden van haar) en Ian Whittaker ontvingen een Oscar voor hun gezamenlijke inspanningen op het gebied van Art Direction en Set Decoration.

Maar het meest overtuigt ‘Howards End’ door het fantastische acteerwerk, met de geweldige Emma Thompson voorop. Als Margaret Schlegel is ze een warme, dynamische persoonlijkheid die makkelijk contact maakt en niet bang is om haar mening of emoties te uiten. Het is opmerkelijk dat deze vrijgevochten vrouw een relatie – wat meer wegheeft van een verstandshuwelijk – aangaat met een kille, oerconservatieve hypocriet als Henry Wilcox. We zien Margaret dan ook langzaam veranderen tot een vrouw die zich bewust is van het feit dat ze via haar huwelijk haar sociale aanzien kan beïnvloeden. Desondanks blijven we haar sympathiek vinden, omdat we zien dat ze haar ware aard nooit helemaal verloochent en dat ze op moeilijke en kwetsbare momenten haar dapperheid en veerkracht toont. Thompson verdiende voor deze rol meer dan terecht een waslijst aan prijzen, waaronder een Oscar, een BAFTA en een Golden Globe. Maar ook de rest van de cast schittert, met name de vrouwen. Helena Bonham-Carter toont waar ze goed in is – haar passie en eigenzinnigheid – als de opstandige Helen en acteerlegende Vanessa Redgrave, hoewel slechts beperkt in beeld, is het toonbeeld van elegantie en klasse. Dat Anthony Hopkins, toch ook niet de minste, hier minder opvalt ligt voornamelijk aan het feit dat zijn personage zo’n koude hork is, al wordt hij regelmatig weggespeeld door zijn tegenspeelsters.

Klassiek drama zoals het eigenlijk niet meer gemaakt wordt, zo mag je ‘Howards End’ gerust noemen. Stijlvol gefilmd, met thema’s die ook nu nog aanspreken. Maar de belangrijkste reden om deze film te zien, is Emma Thompson in topvorm. Een masterclass acteren in een fraai vormgegeven decor. ‘Howards End’ is zijn restauratie meer dan waard!

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 17 september 1992
Re-release: 8 juni 2017
DVD- en blu-ray-release: 24 oktober 2017