I Am a Woman Now (2011)

Regie: Michiel van Erp | 80 minuten | documentaire

De naam Georges Burou zal niet bij iedereen een belletje doen rinkelen. De Franse gynaecoloog heeft echter in de levens van honderden transseksuelen een cruciale rol gespeeld. In 1956 startte hij in de Marokkaanse metropool Casablanca een kliniek waar iedereen die een geslachtsveranderende operatie wilde ondergaan, terecht kon. Vragen stelde hij niet, psychologische onderzoeken bleven eveneens achterwege. Hij voerde de operatie uit en dat was dat. Voor heel wat mannen heeft hij een droom uit laten komen. Eindelijk waren ze een échte vrouw, met alles erop en eraan. Alhoewel… De documentaire ‘I Am a Woman Now’ (2011) van Michiel van Erp toont aan dat transseksuelen zelfs na hun operatie nog twijfels hebben. Kinderen krijgen zoals een geboren vrouw dat kan, blijft voor hen een utopie. Bij elke relatie die ze aangaan, blijft het verleden hen achtervolgen. Het geheim dat ze met zich meedragen, dat ze ooit als man geboren zijn, kunnen ze niet voor eeuwig voor zich houden. In zijn documentaire zoekt Van Erp de vrouwen op die de pioniersrol vervulden voor talloze andere transseksuelen en vanaf 1956 bij Burou in de kliniek kwamen. Inmiddels zijn ze vijfenzestig, zeventig of soms zelfs tegen de tachtig jaar oud. Hoe heeft de operatie hun leven veranderd?

Van Erp vond de vrouwen verspreid over heel Europa. De reis van de Vlaamse Corinne naar Casablanca vormt een rode draad. In Casablanca wil ze de kliniek, waar ze veertig jaar geleden geopereerd werd, nog eens bezoeken. Burou ontmoeten lukt niet mee, hij overleed eind jaren tachtig aan de gevolgen van een watersportongeluk. Zijn zoon komt wel aan het woord. Hij heeft een ontmoeting met April Ashley, de eerste Britse persoon die zich openlijk uitte als transseksueel en een van Burou’s eerste patiënten. Met andere pioniers als de inmiddels overleden Coccinelle en Bambi danste ze in Parijse nachtclubs. Het is een tijd die inmiddels ver achter haar ligt. Zelfs na vijftig jaar als vrouw te hebben geleefd, ervaart ze nog regelmatig afwijzing. Het verhaal van haar jeugd is openhartig en schokkend. ‘In dienst vroegen ze af wat dat meisje hier kwam doen’. Haar bloedeigen moeder negeerde haar, en toen ze haar niet meer kon negeren stootte ze haar kind af. Een ontmoeting met haar van haar vervreemde vader, pas laat in haar leven, weet tot tranen te roeren. ‘Ik heb het altijd al geweten’, zei hij op zijn sterfbed tegen zijn zoon die zijn dochter was geworden.

Een ander thema dat regelmatig terugkomt is eenzaamheid. Een Duitse vrouw zegt erover: ‘Ik dacht nooit aan mezelf als oude dame; dat was geen onderdeel van de fantasie’. Dezelfde dame was voor haar operatie getrouwd met een vrouw. ‘Toen ik opeens naar een jurk in de etalage staarde en me afvroeg hoe hij me zou staan wist ik dat het nooit over zou gaan’. Later zou hij – als vrouw – een relatie krijgen met een Japanse, die helaas op jonge leeftijd kwam te overlijden. Haar verdriet is nog altijd voelbaar. Ouder worden is voor de transseksuelen in Van Erps film eveneens een issue. ‘Als je grijs wordt, ben je onzichtbaar’. Een Nederlandse schoonheidsspecialiste legt uit dat ze er het volle begrip voor heeft dat haar vriend haar heeft ingeruild voor een jonger exemplaar. Ze zegt het niet met zo veel woorden, maar in haar ogen is te zien dat ze daar erg veel verdriet van heeft. Van Erp geeft de vrouwen alle ruimte om te vertellen over hun leven en hun liefdes, hun geluk en hun verdriet. Soms laten de vrouwen hem toe op zeer persoonlijke en soms confronterende momenten. Zo confronteert hij ons met Corinne die eindelijk haar grote geheim onthult aan een van haar beste vriendinnen. En daar heeft ze duidelijk moeite mee; recht voor z’n raap zeggen doet ze niet. De vriendin is logischerwijs behoorlijk van de kaart na de onthulling, maar de vriendschap zal er hoogstwaarschijnlijk niet slechter van geworden zijn.

Bij de documentaires van Michiel van Erp is de regisseur zelf nooit ver weg. Ook in ‘I Am a Woman Now’ hoor je hem nadrukkelijk vragen stellen, maar het zijn vaak wel de vragen die je zelf ook wilt stellen op dat moment. Hij benadert de vrouwen rustig en respectvol en geeft hen de ruimte om te zeggen wat ze willen. De tachtig minuten die de film duurt vliegen voorbij, omdat je aan de lippen van deze vrouwen hangt. Hun hele leven hebben ze moeten strijden tegen de boze buitenwereld (want mensen hebben heel snel hun mening klaar), naast de interne struggle die ze hebben moeten voeren in het accepteren van hun eigen identiteit. Voor hen was dokter Burou een redder in nood, een man die hun diepste wens wilde en kon verzilveren. Dankzij hem konden ze zijn wie ze wilden zijn. De operatie heeft voor vele van hen rust gebracht. Natuurlijk ging hun leven na de operatie niet altijd van een leien dakje en bleven ze twijfels en onzekerheden hebben. Maar hebben we dat niet allemaal? ‘I Am a Woman Now’ is een fascinerende film over moedige en bewonderenswaardige vrouwen die het heft in eigen hand hebben durven nemen. Soms ontroerend, soms confronterend, maar altijd boeiend.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 15 maart 2012
DVD-release: 6 november 2012