I, Tonya (2017)

Regie: Craig Gillespie | 119 minuten | biografie, komedie | Acteurs: Margot Robbie, Sebastian Stan, Allison Janney, Julianne Nicholson, Paul Walter Hauser, Bobby Cannavale, Bojana Novakovic, Caitlin Carver, Maizie Smith, Mckenne Grace, Suehyla El-Attar, Jason Davis, Mea Allen, Cory Chapman

Kunstschaatsen lijkt zo’n elegante, sierlijke sport, beoefend door keurige jongens en meisjes. Maar schijn bedriegt; achter de schermen kan het haat en nijd zijn. Zeker wanneer er naar de Olympische Winterspelen toegewerkt wordt, gaat het er soms keihard aan toe. Vraag maar aan Nancy Kerrigan, de Amerikaanse kunstschaatsster die in de aanloop naar de Spelen van Lillehammer in 1994 slachtoffer was van een mishandeling. Een aanval die was bekokstoofd door de echtgenoot van haar belangrijkste rivale, Tonya Harding. De bedoeling was om Kerrigans been te breken, zodat ze niet zou kunnen deelnemen aan de Winterspelen, maar doordat de ‘schade’ beperkt bleef tot een zware kneuzing kan ze toch meedoen in Lillehammer. Ze wint er uiteindelijk een zilveren medaille, terwijl Harding niet verder komt dan de achtste plaats. Het zou het laatste wapenfeit zijn van Harding op schaatsen; na de Spelen komt haar betrokkenheid in de aanslag op Kerrigan uit en ze wordt voor het leven geschorst door de Amerikaanse schaatsbond.

Na het zien van een documentaire over kunstschaatsen, werd scenarioschrijver Steven Rogers ineens weer herinnerd aan die gitzwarte bladzijde uit de Amerikaanse sportgeschiedenis. Hij besloot zich te verdiepen in het leven van Tonya Harding, het buitenbeentje in dat verder zo brave wereldje van het kunstschaatsen. Hij ging in gesprek met Harding zelf en met haar ex-man Jeff Gillooly, die met tegenstrijdige verhalen kwamen. Hij besloot ze beide te verwerken in het scenario voor de film ‘I, Tonya’ (2017); laat het publiek uiteindelijk maar partij kiezen en bepalen wie het bij het juiste eind heeft. Tonya (glansrol voor de Australische (!) Margot Robbie) komt niet bepaald uit een kansrijk gezin; ze groeit op in de achterbuurten van Portland waar ze al op driejarige leeftijd de pannen van het dak schaatst op de plaatselijke ijsbaan. Haar grofgebekte moeder LaVona Golden (heerlijk over de top gespeeld door Allison Janney) haalt haar al jong van school om zich te richten op een schaatscarrière; haar vader, met wie Tonya een goede band had, smeert hem zodra hij kans ziet om zijn onmogelijke echtgenote te ontvluchten. Tonya blijkt een natuurtalent, die misschien niet zo gracieus schaatst maar sprongen maakt waar haar concurrentes alleen maar van durven dromen. Met door haar moeder in elkaar geknutselde schaatspakjes en een onconventionele keuze in muziek (ZZ Top!) slaat zij zich een weg naar de nationale top, ook al wordt ze – in haar ogen vanwege haar afkomst – geregeld benadeeld bij de puntentelling.

Het gaat mis wanneer ze op vijftienjarige leeftijd aanpapt met de drie jaar oudere Jeff (Sebastian Stan). Hij mishandelt haar met de regelmaat van de klok, maar omgekeerd deelt ook zij klappen uit. Hoe destructief de relatie ook is, ze besluiten toch met elkaar in het huwelijksbootje te stappen. Ondertussen traint Tonya voor de Olympische Winterspelen van 1992, waar ze blijft steken op de vierde plaats. Ze breekt met haar coach Diane (Julianne Nicholson) en met Jeff, maar kruipt toch weer met hangende pootjes naar hem terug. Diane haalt haar vervolgens over om te blijven trainen; immers, al over twee jaar is er weer een kans op Olympisch goud. Tijdens een training op haar ‘thuisbaan’ in Portland ontvangt Harding een bedreiging. Wanneer ze dit aan Jeff vertelt, concludeert hij dat de bedreiging uit de hoek van Tonya’s grote rivale Nancy Kerrigan (Caitlin Carver) moet komen en besluit hij zijn vriend en Tonya’s zelfbenoemde bodyguard Shawn (Paul Walter Hauser), een nietsnut die nog bij zijn ouders woont, in te schakelen om haar terug te pakken.

‘I, Tonya’ gaat over een onconventionele sportvrouw en regisseur Craig Gillespie (‘Lars and the Real Girl’, 2007) koos derhalve een onconventionele stijl. De film oogt als een ‘mockumentary’, waarin de belangrijkste personages – met name Tonya, Jeff en LaVona – tussen de bedrijven door geregeld in interviewvorm hun licht op de gebeurtenissen laten schijnen. Ook wordt in de ‘gewone’ scènes geregeld de ‘vierde muur’ doorbroken en spreken de personages rechtstreeks het publiek aan. Daarnaast is er veel ruimte voor humor, maar zonder de ernst van de situatie uit het oog te verliezen. Want hoe grappig of luchtig je het ook brengt, het huiselijk geweld dat hier getoond wordt – fysiek tussen Jeff en Tonya, en psychisch door LaVona – is natuurlijk bittere ernst. Naast dat geweld zijn ook jaloezie, strijd en klassenverschillen terugkerende thema’s die kundig worden aangesneden en daardoor ook bij de kijker binnenkomen. Behalve op die prettige, eigengereide stijl en toon leunt ‘I, Tonya’ ook sterk op het acteerwerk van Robbie, Janney en Stan. Robbie oefende maandenlang op de ijsbaan en hoewel voor de driedubbele axel – hét handelsmerk van Harding – CGI aan te pas moest komen, slaat ze zich er fantastisch doorheen. Fysiek uitdagende rollen doen het doorgaans goed bij The Academy, maar haar Oscarnominatie heeft Robbie absoluut niet cadeau gekregen. Janney mag lekker losgaan als LaVona, een vrouw die je het liefste achter het behang zou willen plakken en de ene krachtige oneliner na de andere eruit schudt. Janney viel bij zowel de Golden Globes als de BAFTA’s en de Screen Actors Guild Awards al in de prijzen; zou daar dan eindelijk die langverwachte Oscar bijkomen?

‘I, Tonya’ is luchtig en onbedaarlijk grappig, maar de diepere tragische laag in dit waargebeurde verhaal is nooit ver weg. Dankzij uitstekend acteerwerk van met name Robbie en Janney en de prettige en onderscheidende toon staat deze film als een huis.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 22 februari 2018
DVD- en blu-ray-release: 26 juni 2018