Iep! (2010)

Regie: – | 81 minuten | familie | Acteurs: Huub Stapel, Kenadie Jourdin-Bromley, Diederik Ebbinge, Joke Tjalsma, Madelief Vermeulen, Ties Dekker

Met het fantasierijke jeugdboek ‘Deesje’ brak schrijfster Joke van Leeuwen (1952) halverwege de jaren tachtig door bij het grote publiek. Vele succesvolle boeken – voor jong en oud – zouden volgen. Van Leeuwen verrast met haar levendige, kleurrijke taalgebruik en onuitputtelijke verbeeldingskracht. Haar boeken illustreert ze vaak zelf en in haar tekeningen zijn net zoveel spitsvondigheden terug te vinden als in haar verhalen. Personages uit Van Leeuwens oeuvre zijn vaak excentriek, soms zelfs ronduit vreemd, maar altijd charmant en ontroerend. Neem nou het meisje Bobbel in ‘Het verhaal van Bobbel die in een bakfiets woonde en rijk wilde worden’ (1987), of ‘Kukel’ (1998), over een dromerig jongetje wiens fantasiewereld tot leven lijkt te komen. Stuk voor stuk zijn de verhalen origineel en vol verbeeldingskracht, maar altijd met een onderliggend zwaar thema. Zo gaat het boek ‘Iep!’ (1996) – waarvoor ze onder meer de Woutertje Pieterse Prijs, de Gouden Uil en de Jany Smelik Ibby-prijs won – over afscheid nemen. Het befaamde kinderboek over het vogelmeisje Viegeltje is nu verfilmd.

Het verhaal van ‘Iep!’ is simpel maar doeltreffend: vogelspotter Warre (Huub Stapel) vindt op een dag een vreemd wezentje in het veld. Het is een piepklein meisje (Kenadie Jourdin Bromley) met een gezichtje en twee beentjes maar met vleugels in plaats van armen. Warre neemt het wonderlijke wezentje mee naar de boerderij waar hij samen met zijn vrouw Tine (Joke Tjalsma) woont. Tine is direct verslingerd aan het meisje en ze besluiten haar te verzorgen alsof ze hun eigen kind is. Het vogelmeisje, dat ze na enig geharrewar Viegeltje noemen, groeit al snel, al blijft ze erg klein voor een mensenkind. Haar vleugels worden steeds sterker en op een dag vliegt ze het raam uit. Ze moet naar het zuiden, net als de andere vogels. Tot groot verdriet van Tine en Warre, die haar besluiten op te sporen. Dat blijkt nog niet zo eenvoudig. Onderweg lopen ze enkele memorabele figuren tegen het lijf. Het meisje Loetje (Madelief Vermeulen) bijvoorbeeld, dat van huis is weggelopen, of een brandweerman die zich ‘de redder’ noemt (Diederik Ebbinge) maar eigenlijk helemaal niet zo heldhaftig is. Samen gaan ze op zoek naar het wonderlijke vogelmeisje.

Om de productie van ‘Iep!’ is veel te doen geweest. Regisseur Rita Horst distantieerde zich van de film nadat producent Lemming Film de film met een kwartier had ingekort, naar eigen zeggen na overleg met andere betrokken partijen als het filmfonds, de distributeur, de coproducent, het testpubliek en private investeerders. Horst spande een rechtszaak aan omdat ze vond dat de toon van haar film wezenlijk was veranderd na de ingrepen. In plaats van ‘een warme, gelaagde en inhoudelijk sterke film’ zou nu sprake zijn van een film ‘waarbij de poëzie grotendeels is weggesneden en de personages je koud laten’. Het creatieve team en de meeste acteurs schaarden zich achter Horst, die de rechtszaak echter verloor en haar vingers niet verder wilde branden aan het project. Ze wilde zelfs niet meer dat haar naam aan de film verbonden was.

Het is jammer dat al die ruzie tussen Horst en Lemming Film zijn schaduw werpt op de film, want dat verdient ‘Iep!’ zeker niet. Het is een hartverwarmende film voor jong en oud, die je meeneemt naar een wondere wereld die erg op de onze lijkt maar toch heel anders is. Surrealistisch, net als in de boeken van Joke van Leeuwen dus, die overtuigend tot leven komt. Vrolijk en kleurrijk, maar met een vleugje tragiek (het kinderloze echtpaar, het meisje Loetje dat door haar vader verwaarloosd wordt, de brandweerman met zijn minderwaardigheidscomplex). Precies zoals in het leven zelf. Hoewel het lijkt dat het knippen en monteren zijn sporen nagelaten heeft in de uitwerking van de personages en sommige verhaallijnen, heeft ‘Iep!’ nauwelijks aan kracht ingeboet. De magie die deze film uitdraagt is voor een groot deel afkomstig van de piepkleine hoofdrolspeelster, Kenadie Jourdin Bromley. Het in 2003 geboren Canadese meisje lijdt aan primordiale dwerggroei en meet net iets meer dan zeventig centimeter. Het maakt haar breekbaar en aandoenlijk, maar daarnaast is ze erg eigenwijs, wat haar nóg boeiender maakt. ‘Iep!’ is van voor naar achter háár film. Maar ook Stapel en vooral Tjalsma – wiens dialogen gelukkig erg dicht bij de virtuoze taalacrobatiek van Van Leeuwen zijn gebleven – zijn op dreef. Daar komt nog bij dat cameraman Theo Bierkens erg zijn best heeft gedaan om ‘Iep!’ een lust voor het oog te laten zijn.

‘Iep!’ is een prachtige aanvulling op de toch al indrukwekkende lijst van uistekende Nederlandse jeugdfilms. De wonderlijke kleine Kenadie steelt absoluut de show, maar ‘Iep!’ is nog zo veel meer dan een showcase van dit innemende meisje: mooi geschoten, goed geacteerd, sympathiek, warm en onmiskenbaar eigenzinnig. Joke van Leeuwen zal trots zijn op deze film die haar veelgeprezen boek eer aandoet. Trek je niets aan van de negatieve publiciteit en de controverse rond deze film, want dan loop je een hartverwarmende familiefilm mis!

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 17 februari 2010
DVD-release: 28 juli 2010