Ik ben er even niet (2019)
Regie: Maartje Nevejan | 90 minuten | documentaire
Een absence is een soort epileptische aanval, die vaak bij jonge kinderen (één op tweehonderd) voorkomt. Tijdens zo’n absence epilepsie staart een kind korte tijd voor zich uit en gaat daarna door alsof er niets gebeurd is. Filmmaker en actrice Maartje Nevejan had ze vroeger vaak en ook haar zoon Abel ervaarde deze korte haperingen van de hersenen. Toen hij zes was, riep hij ineens spontaan bij het zien van een kunstwerk uit dat het exact zó voelt als hij zo’n absence epilepsie had! Dat bleek een openbaring, want het voelde voor zijn moeder ook zo. Dus hoewel de wetenschap tot nu toe geen bewijzen heeft voor de aanwezigheid van bewustzijn tijdens een absence, weten Maartje, Abel en al die andere mensen die ervaring hebben met absences wel beter. In de documentaire ‘Ik ben er even niet’ (2019) wordt die ervaring verbonden aan kunst. Met associatieve beelden wordt de kijker duidelijk gemaakt dat ‘ik ben er even niet’ eigenlijk betekent: ‘ik ben even ergens anders’.
Die beelden en sensaties die deze mensen ervaren lijken nog het meest op dromen. Onlogische gebeurtenissen, overweldigende – soms angstige voorstellingen, en vaak komen ze steeds terug – als een repeterende nachtmerrie. Een van de geïnterviewde jonge vrouwen ziet tijdens haar absence bijvoorbeeld steeds een wolf die haar met gele ogen indringend aankijkt. Weer iemand anders beschrijft het als een oneindige broccoli, waar je je doorlopend doorheen wandelt, steeds van vorm veranderend. De filmmaakster zelf zag steeds dezelfde angstige scènes uit de jaren zeventig tv-serie, “Police Woman”, met Angie Dickinson, die in haar geheugen een veel engere rol had dan ze in werkelijkheid speelde.
‘Ik ben er even niet’ is een onderdeel van een groter onderzoek dat Maartje Nevejan heeft gestart omdat er zo weinig over deze absences bekend is. Onder de titel ‘If You Are Not There, Where Are You?’ heeft zij absence ervaringen in kaart gebracht. Er is een tentoonstelling, Mapping the Experience, een VR-installatie, een researchfilm (waarbij tien kinderen aan zijn of haar eigen kunstenaar zijn verbonden en de ervaring in beeld en geluid brengen) en dus deze artistieke én informatieve documentaire.
Voor de kijker die geen ervaringen heeft met absence epilepsie, maakt ‘Ik ben er even niet’ veel duidelijk. Maar ook het begrip voor deze jonge mensen, die continu moeten leven met het gevoel ‘anders’ te zijn en de onzekerheid die het veroorzaakt, wordt vergroot. Tegelijkertijd snap je ook het verdriet van de jonge vrouw die na een hersenoperatie, waarbij haar epilepsie verwijderd is, een soort rouwproces doormaakt, omdat ze die wereld kwijt is. ‘Ik ben er even niet’ stelt interessante vragen, heeft niet overal een antwoord op, maar is toch een aanrader voor mensen die geïnteresseerd zijn in de werking van het menselijk bewustzijn, wetenschap en kunst.
Monica Meijer
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 20 juni 2019