Ik ben geen probleemkind, ik ben een uitdaging (2016)
Regie: Rolf Orthel | 90 minuten | documentaire
Je wordt er stil van, van het prachtige pianospel van Babs, een meisje dat stellig beweerde niet te kunnen spelen maar door lotgenoot EJ toch werd overgehaald. Maar ook de prachtige, diep persoonlijke rap van Daniel, over een meisje dat er nu niet meer is, raakt de kijker in zijn ziel. Het beeld van Efke, die zichzelf meerdere keren beschadigde met een mes en batterijen slikte, wekt tegelijk verbazing als medelijden op. De wanhoop is af te lezen van het gezicht van Wieke, die vertelt over hoe haar moeder toekeek en van haar wijn bleef nippen terwijl haar dochter geslagen werd. “Als ik hier nog langer moet blijven, dan word ik gek!”, drukt ze de jeugdrechter op het hart. Het is direct duidelijk dat de indringende en ontroerende documentaire ‘Ik ben geen probleemkind, ik ben een uitdaging’ (2016) de kijker weet te raken in het hart. De ervaren filmmaker Rolf Orthel draaide anderhalf jaar met zijn cameraploeg mee bij Transferium Jeugdzorg in Heerhugowaard en volgde de jongeren tijdens hun behandeling. De jeugdige hoofdrolspelers verdienen alle lof voor hun moed om aan dit project mee te werken, en voor hun openheid.
De jongeren die in Transferium Jeugdzorg worden opgenomen zitten daar omdat de rechter vindt dat zij niet op de juiste manier kunnen meedoen in de samenleving. Vaak denken de jongeren daar zelf heel anders over; ze vinden zelf dat het wel gaat en hoeven geen hulp, terwijl bij de volwassenen in hun omgeving de alarmbellen afgaan. De jongeren in deze documentaire vallen onder een bijzondere vorm van jeugdzorg, namelijk JeugdzorgPlus. Ze zitten helemaal niet te wachten op een behandeling. Om met hen in contact te komen, is niet gemakkelijk. Soms reageren ze agressief of boos wanneer een medewerker van Transferium met hen het gesprek probeert aan te gaan. Anderen keren zich in zichzelf. Voor de begeleiders is het niet eenvoudig om daarmee om te gaan. In ‘Ik ben geen probleemkind, ik ben een uitdaging’ is te zien dat de jongeren die bij JeugdzorgPlus belanden vaak al veel hebben meegemaakt in hun nog jonge levens. Ze belanden op een plek waar je niet zomaar in komt, maar zeker ook niet zomaar uit bent. In een omgeving die grotendeels is afgesloten van de buitenwereld werken de jongeren onder begeleiding aan zichzelf, met de bedoeling om zo snel mogelijk weer het gewone leven op te pakken. En dat is verre van eenvoudig.
Rolf Orthel (80) regisseert en produceert al ruim vijftig jaar films en leerde de fijne kneepjes van het vak van niemand minder dan Bert Haanstra. Zijn kleinzoon bracht hem op het idee om een documentaire te maken over jongeren in een gesloten instelling. “Door talloze mensen te spreken – van hulpverleners, ouders en jeugdrechters tot de jongeren zelf – heb ik langzaam kunnen proeven van wat er écht speelt in zo’n instelling”, sprak de regisseur voorafgaand een speciale voorvertoning van de film, waarbij de jonge hoofdrolspelers zelf ook aanwezig waren. “Ruim tweehonderd uur aan film hebben we opgenomen, waarbij de focus vooral lag op: wie zijn deze jongeren?” De gesloten inrichting Transferium Jeugdzorg is geen gevangenis, maar de tieners die hier zitten kunnen niet weg. Iedere avond gaat de deur van hun kamer op slot. Wat ze achter de rug hebben is niet mis. Criminaliteit, drugs, misbruik, poging tot zelfmoord. Orthel wilde vooral benadrukken dat het gewone kinderen zijn – “ja, ik blijf kinderen zeggen” – met dromen, wensen, ambities en talenten. “Ik wilde graag kijken en luisteren naar deze kinderen, en laten zien hoe levend en hoe écht ze zijn,” aldus de geëmotioneerde Orthel. Transferium Jeugdzorg werkte graag mee aan de film, omdat er veel vooroordelen en misvattingen bestaan over de jeugdzorg in Nederland. Met toestemming van de jongeren en hun ouders/verzorgers kreeg Orthel de volledige vrijheid om zijn film te draaien.
‘Ik ben geen probleemkind, ik ben een uitdaging’ toont observaties van hun dagelijkse bezigheden, naast emotionele therapiegesprekken en vertrouwelijke ontboezemingen. Stoere jongens zoals Daniel blijken bijzonder gevoelige teksten te kunnen schrijven. De strijdvaardige Wieke – volgens de kinderrechter ‘een beschadigd meisje, maar wél goed bezig’ – verdedigt zichzelf tegenover haar moeder. Erik Jan en Babs tonen hun grote muzikale talent. En de met zijn homoseksualiteit worstelende Mathijs zoekt voorzichtig toenadering tot zijn moeder. De jongeren schakelen voortdurend van plezier naar boosheid en kwetsbaarheid. Ze hebben stoere houdingen, maar breekbare zelfbeelden. Met vallen en opstaan gaan ze vooruit. Altijd met het doel voor ogen om zo snel mogelijk weer buiten te staan. Want, zo zegt de jeugdrechter treffend in de film: ‘Het is het privilege van de jeugd om haast te hebben’. Van elke dag hopen ze dat het ’t begin is van de rest van hun leven. Met deze film komt er in elk geval meer begrip voor hun situatie en dat is precies het doel dat zowel Orthel als Transferium Jeugdzorg voor ogen hadden.
Patricia Smagge
Waardering: 4
‘Ik ben geen probleemkind, ik ben een uitdaging’ wordt maandag 15 mei 2017 om 20:25 uur uitgezonden op NPO2.