Ik wil gelukkig zijn (2016)

Regie: Annette Apon | 70 minuten | documentaire, biografie, geschiedenis | Acteurs: Johanna ter Steege | Originele stemmencast: Olga Zuiderhoek, Krijn ter Braak, Cas Enklaar, Titus Muizelaar

Het DeLaMar in Amsterdam, dat kennen veel mensen wel (in elk geval onder de naam Nieuwe De La Mar Theater, zoals het tussen 1953 en 2010 heette). Maar wie is eigenlijk de vrouw naar wie dit befaamde theater vernoemd is? Fien de la Mar (1898-1965) is een acteerfenomeen uit vervlogen tijden. Ze was één van de grootste – zo niet de grootste – toneelspeelster van haar tijd, een diva van een allure die eerder aan Hollywood dan aan Amsterdam doet denken. Klein van stuk maar met een grootse uitstraling, met sprekende ogen en een daverende stem. Ze was een veelzijdige vakvrouw, die op alle vlakken uit de voeten kon. Zang, dans, drama, revue, operette, cabaret en film; ze kon het allemaal, en ze deed het allemaal met dezelfde passie en overgave. Zonder enige moeite schakelde ze van een volks type over op een dame van stand, van meer ingetogen naar groots en meeslepend. Op de set was Fien niet de makkelijkste en haar privéleven was op zijn zachtst gezegd grillig. Ze leefde net zoals ze acteerde: vol hartstocht en temperament, dronk menig heerschap onder de tafel en had een kort lontje. Altijd was ze op zoek naar het eeuwige geluk, naar pure liefde, dat ze gevonden leek te hebben in aannemer Piet Grossouw, met wie ze trouwde en die haar na de Tweede Wereldoorlog haar eigen theater cadeau deed – inderdaad, het theater dat zeventig jaar later nog altijd haar naam draagt (in eerste instantie verwees de naam naar Fiens vader Nap, eveneens een grootheid in de toneelwereld). Maar na diens dood in 1957 stortte Fiens wereld in. Ze stierf acht jaar later berooid, eenzaam en opgebrand, nadat ze uit het raam van haar huis aan de Beethovenstraat was gesprongen.

“Ik wil gelukkig zijn! Ik wil dansen tot ik niet meer kan. Al word ik er draaierig van, dat hindert niet, dat hindert niet. Ik wil gelukkig zijn! Ik zoek mensen en gezelligheid. En al heb ik later spijt, dat hindert niet, dat hindert niet!”. Dit lied, uit de film ‘Bleeke Bet’ uit 1934, is Fien de la Mar ten voeten uit. Geen wonder dat documentairemaakster Annette Apon haar film over Fien ‘Ik wil gelukkig zijn’ (2016) heeft gedoopt. In de documentaire probeert ze, aan een publiek die geen idee heeft wie Fien was en vooral hoe groot en ongeëvenaard ze was in haar vak, uit te leggen dat we het hier over een uitzonderlijk talent hebben. Haar reputatie had ze vooral te danken aan haar toneelwerk, maar daarvan bestaat helaas geen beeldmateriaal (meer), zodat we het uitsluitend met (opgepoetste) fragmenten uit de acht films waarin ze tussen 1934 en 1940 speelde moeten doen. De beelden, die overigens van een uitstekende kwaliteit zijn, worden ondersteund door citaten van Fiens tijdgenoten, ingesproken door hedendaagse acteurs als Kees Hulst, Olga Zuiderhoek en Cas Enklaar. “Ze gooide sentimenten met boeketten de zaal in”, memoreert haar collega en voormalige minnaar Henk Rigters. Het zijn dit soort citaten die voor het nodige inzicht in de persoon Fien de la Mar moeten zorgen. Daarnaast heeft Apon actrice Johanna ter Steege gestrikt om, uitgedost als Fien, ‘De opbouw’, haar alom geprezen lied over de bombardementen op Rotterdam, voor te dragen. Ter Steege heeft een heel andere stijl dan De la Mar, dus een echte vergelijking gaat mank, maar het idee is aardig en het is mooi dat ‘De opbouw’ op deze manier een prominente plek in de film heeft gekregen.

‘Ik wil gelukkig zijn’ is met een liefde en zorg gemaakte ode aan Neerlands grootste vooroorlogse toneeldiva. Toch weet deze documentaire niet helemaal te overtuigen; je hebt het idee dat er meer inzit. De nadruk ligt hier op de vakvrouw Fien de la Mar, maar behalve om haar artistieke prestaties was ze ook vermaard om haar grillen en kuren. Uit de anekdotes van haar tijdgenoten komt naar voren dat ze wispelturig, onbetrouwbaar en onberekenbaar kon zijn en dat blijft in deze film onderbelicht. Net als het fiasco dat haar eigen theater bleek te zijn – Fien bleek totaal ongeschikt om een bedrijf, wat een theater natuurlijk ook is, te runnen – wordt dit maar kort aangestipt, en dat geldt ook voor haar relatie met Piet Grossouw. De verbitterde latere jaren van haar leven worden in vijf minuten afgeraffeld. Terwijl die grillige persoonlijkheid mede haar status van diva bepaalde. Het leven van Fien de la Mar smeekt erom verfilmd te worden. ‘Ik wil gelukkig zijn’ is een mooie eerste poging, en voor veel mensen een prettige eerste kennismaking met één van de meest imposante actrices die ons land ooit gekend heeft. En kom je dan nog eens in het DeLaMar, dan bekijk je het theater toch met andere ogen. Wellicht werpt zich een filmmaker op die een biografische speelfilm over haar wil maken. Want dat verdient ze.

Patricia Smagge

Waardering: 3

Bioscooprelease: 17 maart 2016