Il bidone (1955)
Regie: Federico Fellini | 109 minuten | drama | Acteurs: Broderick Crawford, Giulietta Masina, Richard Basehart, Franco Fabrizi, Sue Ellen Blake, Irene Cefaro, Alberto De Amicis, Lorella De Luca, Giacomo Gabrielli, Riccardo Garrone, Paul Grenter, Emilio Manfredi, Lucetta Muratori, Mario Passante, Sara Simoni, Xenia Valderi, Mara Werlen, Maria Zanoli, Ettore Bevilacqua, Ada Colangeli, Yami Kamadeva
‘Il bidone’ (De zwendel) vertelt het verhaal van een drietal oplichters die zich voordoen als geestelijken om zo het vertrouwen te winnen van hun slachtoffers en ze hun geld te kunnen afnemen. Het zijn geen rijke slachtoffers en vaak gaat het om hun laatste spaarcenten. Daarbij komt dat de zwendelaars, Augusto, Picasso en Roberto, niet direct door armoede gedwongen zijn om andere mensen op te lichten, maar slechts een gemakkelijke manier lijken te hebben ontdekt om veel geld te verdienen. Ze roepen in eerste instantie dan ook weinig sympathie bij de kijker op. Het lijkt een stel gevoelloze ellendelingen, maar Fellini was Fellini niet als hij hen niet van een menselijke gezicht voorzag.
Het verhaal is vrij simpel en neigt dankzij de inbreng van misdaadelementen af en toe wat naar de misdaadfilms die destijds ook in Hollywood werden gemaakt. ‘Il bidone’ wordt wel eens vergeleken met een film noir, maar wie een recht toe recht aan genrefilm verwacht komt bedrogen uit want Fellini geeft aan het ogenschijnlijk simpele verhaal zijn eigen draai. Het stempel van Fellini is in zoverre zichtbaar dat het verhaal zich niet laat leiden door spectaculaire wendingen en gebeurtenissen. De film heeft dan uiteindelijk ook meer weg van het neo-realisme, typisch voor veel films die destijds in Italië verschenen. Met de aandacht voor armoede en uitzichtloze situaties doet het niet zelden denken aan films als het eerdere ‘La strada’ (1954) en het latere ‘Le notti di Cabiria’ (1957). De kracht van de film zit hem dan ook zeker niet in enige vorm van suspense maar in de ontwikkeling van de karakters, welke bijna allen op een keerpunt in hun leven zijn aangekomen.
Zo zien we dat Roberto, Picasso en Augusto – nadat ze twee arme boerinnen hebben opgelicht en daar naar alle schijn helemaal geen moeite mee hebben gehad – dat de op het eerste gezicht gewetenloze Picasso wel degelijk een menselijk gezicht heeftt wanneer hij thuis zijn vrouw en dochtertje weerziet. Hij laat dan ook voor het eerst zijn twijfels blijken over zijn activiteiten als oplichter wanneer zijn vrouw het bedrog begint te vermoeden. Ook voor Augusto geldt dat wanneer zijn dochter in beeld komt hij in zijn rol als oplichter begint te verzaken. Ook hij begint te twijfelen en verliest de hardheid die een succesvolle zwendelaar nodig heeft. ‘Il bidone’ krijgt op deze manier een bijzonder menselijk karakter en bouwt allerminst op de stereotypes die vaak in de Amerikaanse misdaadfilms te zien waren.
Bij Fellini zit je als kijker altijd dicht op de karakters en daar vormt ‘Il bidone’ geen uitzondering op. De karakters ontwikkelen zich op een realistische manier en het is lastig om niet mee te leven met de drie zwendelaars die denken alles voor elkaar te hebben maar uiteindelijk toch in de problemen komen. Misdaad loont niet in Fellini’s schets van de kleine misdaad. Het contrast dat de Italiaanse regisseur creëert tussen de oplichters en harde werkers toont de schrijnende situatie waarin de drie oplichters zich bevinden en hun twijfels worden zo alleen maar overtuigender. Het kan zo niet langer, maar hoe moet het dan wel?
‘Il bidone’ is van een simpele schoonheid waarin zowel ellende als alledaagse problemen worden aangewend om een menselijke boodschap naar voren te brengen. De dilemma’s en problemen die Fellini de kijker voorlegt vragen om zowel antipathie als sympathie en zijn nooit gemakkelijk te beantwoorden. ‘Il bidone’ gaat over echte mensen en met de simpele, maar sterke verbeeldingskracht van Fellini en mooie muziek van Nino Rota is dit een film die zowel liefhebbers van Fellini als van het Italiaanse neo-realisme gezien moeten hebben.
David Croese