Il gattopardo (1963)

Regie: Luchino Visconti | 199 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Burt Lancaster, Alain Delon, Claudia Cardinale, Paolo Stoppa, Rina Morelli, Romolo Valli, Terence Hill, Pierre Clémenti, Lucilla Morlacchi, Giuliano Gemma, Ida Galli, Ottavia Piccolo, Carlo Valenzano, Brook Fuller, Anna Maria Bottini

‘Il gattopardo’ (The Leopard) is gebaseerd op de roman van de Italiaanse schrijver Giuseppe Tomasi di Lampedusa. De film wordt beschouwd als een van de meest indrukwekkende werken uit de lange carrière die regisseur Luchino Visconti (1906-1976) heeft gehad. Visconti heeft wel twintig films gemaakt waarvoor hij veel prijzen mocht ontvangen. Voor ‘Il gattopardo’ kreeg hij een Gouden Palm tijdens het filmfestival van Cannes in 1963. In het thuisland Italië werd de film echter niet zo gewaardeerd vanwege de nadrukkelijke rol die politiek in het verhaal speelt. De film is in het Italiaans gesproken.

Het verhaal speelt zich af in 1860, het jaar van de de Italiaanse eenwording. De hoofdrol van de Siciliaanse Don Fabrizio Salina wordt vertolkt door Hollywoodlegende Burt Lancaster (1913-1994). De komst van de ‘roodhemden’ van vrijheidsstrijder Garibaldi en naar Sicilië is een bedreiging voor de prins, een van de laatste overgeblevene aristocraten van prinselijke bloede en diens familie. Zijn charismatische neef en opvolger Tancredi Falconeri (Alain Delon) sluit zich met de goedkeuring van zijn oom aan bij Garibaldi die vecht voor de republiek Italië. De prins realiseert zich dat er veranderingen komen. Macht zal worden bepaald door vermogen in plaats van afkomst. De gattopardi (tijgerkatten, luipaarden) en leeuwen zullen worden vervangen door jakhalzen en hyena’s. Het leek erop dat Tancredi zou trouwen met Concetta, de dochter van Salina. Maar tijdens een familiediner wordt Tancredi echter verliefd op de mooie Angelica (Claudia Cardinale), de dochter van de rijke burgemeester Calogero (Paolo Stoppa). Het vermogen van Tancredi’s familie is grotendeels verkwist dus geeft Salina zijn goedkeuring aan een huwelijk met de burgermeestersdochter ondanks de vervaging van de adellijke lijn. Maar ondanks de ontwikkelingen zit de prins ook weer vast in de oude tradities. De prins weigert de positie als senator in het nieuwe politieke systeem die hem wordt aangeboden. De ontwikkelingen komen allemaal samen in een drie kwartier durende balscène. Met een betekenisvolle wals wordt de komst van nouveau riche Angelica en het afscheid van de echte aristocraat Salina weergegeven.

Actrice Cardinale speelde in meerdere films van regisseur Visconti. Zij en Delon zijn te zien in ‘Rocco e i suoi fratelli’ (Rocco and his Brothers) uit 1960. Lancaster en Cardinale speelden ook nog in Visconti’s ‘Conversation Piece’ (‘Gruppo di famiglia in un interno’) uit 1974. In ‘Il gattopardo’ blinkt Lancaster vooral uit vanwege de wijze waarop hij zijn rol en in feite de film draagt.

Voor regisseur Visconti had het maken van klassieker ‘Il gattopardo’ een persoonlijke betekenis. Zelf kwam hij uit een rijke aristocratische familie en later werd hij een marxist. De strijd tussen politieke veranderingen en behoud van familietradities en -kapitaal was hem dus welbekend. De sociale en maatschappelijk ontwikkelingen worden door hem weergeven in een prachtige en kleurrijke omgeving. Met veel oog voor detail wordt er een beeld geschetst van het Italië van anderhalve eeuw geleden op het breukvlak van twee tijdperken. Daardoor is de film ‘Il gattopardo’ ondanks zijn lengte de moeite waard onder de voorwaarde dat men een zekere waardering voor het historische onderwerp heeft.

Sarita Koendjbiharie