Im Westen nichts Neues (2022)
Regie: Edward Berger | 147 minuten | actie, drama | Acteurs: Felix Kammerer, Albrecht Schuch, Aaron Hilmer, Moritz Klaus, Adrian Grünewald, Edin Hasanovic, Daniel Brühl, Thibault de Montalembert, Devid Striesow, Andreas Döhler, Sebastian Hülk, Luc Feit, Michael Wittenborn
De roman ‘Im Westen Nichts Neues’ van Erich Maria Remarque uit 1929 is een gruwelijk relaas van de ontberingen in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog. Verguisd in Hitler-Duitsland, kwam het boek na WO II opnieuw in de belangstelling te staan; in de geschiedenislessen van het vrije Westen werden beide wereldoorlogen, mede aan de hand van deze roman, ideologisch aan elkaar gekoppeld.
Remarque vocht zelf in de loopgraven van Flanders Fields in 1917, en werd als gewonde tijdig gerepatrieerd – een wonder in een zinloze strijd waarbij in vier jaar tijd 3 miljoen soldaten vielen zonder noemenswaardige terreinwinst. ‘Im Westen nichts Neues’ is een Bildungsroman met een jonge Duitser (Paul) als hoofdpersoon, en beschrijft behalve de gruwelen van de loopgraven de kameraadschap onder de soldaten, waaronder de exemplarische overlever Katzcinsky (‘Kat’).
Behalve een correcte verbeelding van de roman, is deze verfilming van Edward Berger (onder andere “Tatort”), een reflectie op de verhoudingen in toenmalig Duitsland. Een land verdeeld in hongerige soldaten met een beperkt toekomstbeeld en oude militaire adel. Deze aspecten worden uitgelicht, in een visueel haarscherpe film in sombere tinten met trekken van ‘Saving Private Ryan’. Paul wordt gespeeld door de jonge Kammerer, die wel iets wegheeft van de laatste Tourwinnaar Vingegaard; Kat door de meer ervaren Schuch.
Hoogtepunt – of dieptepunt, is een bloederige slag waarin de geallieerden tot verrassing van de Duitsers tanks gebruiken – een nieuw wapen in die tijd. Berger doet dat erg goed; hij concentreert zich op sterfscènes, langdurig en gedetailleerd in beeld gebracht. Hij concentreert zich ook op de contemporaine setting: een oorlog die de oude verhoudingen tussen wereldmachten vernietigde, al koos de militaire adel van het vernederde Duitsland later voor steun aan Hitler – feitelijk de laatste ademtocht van feodaal Europa.
Met 2,5 uur is ‘Im Westen nichts Neues’ een lange film en had wellicht iets korter gekund. Het laatste uur dient evenwel een dramatisch doel: tonen wat er gebeurt in de laatste 72 uur van de oorlog, toen de Duitsers het Franse voorstel van de eventuele wapenstilstand op 11 november 1918 in overweging hadden. In de laatste uren vochten de Duitse militairen door in een soort doodsdrift, al laten wij de dramatische afwikkeling achterwege. De noemenswaardige soundtrack is van Volker Bertelmann (onder andere ‘In the Name of the Rose’).
Jan-Kees Verschuure
Waardering: 4
VOD-release: 28 oktober 2022 (Netflix)