In Restless Dreams: The Music of Paul Simon (2023)

Regie: Alex Gibney | 209 minuten | documentaire, muziek | Met: Paul Simon, Edie Brickell, Carrie Fisher, Art Garfunkel, Wynton Marsalis

Over Paul Simon is al zoveel geschreven en gezegd dat bij het kijken van het omvangrijke ‘In Restless Dreams: The Music of Paul Simon’ toch steeds de vraag rijst: “Zou de beste man hier nu ook niet ontzettend moe van worden?” Op die vraag komt eigenlijk geen antwoord, maar er zijn genoeg andere inzichten in deze documentaire.

De film springt steeds heen en weer tussen heden en verleden. Het uitgangspunt is het album “Seven Psalms”. Simon wordt door Alex Gibney gevolgd bij het maken van de plaat en het feit dat reflectie een belangrijk thema is, maakt dit tot een mooi vertrekpunt om terug te blikken. De fases in zijn leven worden min of meer chronologisch behandeld, met af en toe wat sprongen, waardoor het wat beter aansluit op het heden en het ontstaansproces van de nieuwe plaat.

De geschiedenis trapt af in de jaren vijftig op een school in New York. Vanaf dat moment is Art Garfunkel aanwezig; de man die toch gevoelsmatig altijd als een geest om Paul Simon is blijven hangen. Uiteraard wordt de periode van het duo uitgebreid behandeld. De eerste single als duo ‘Tom & Jerry’ en daarna het eerste album Simon & Garfunkel album “Wednesday Morning 3 A.M.” Omdat deze plaat eigenlijk niets deed, vertrok Paul Simon naar Engeland om op te treden in koffiehuizen, met alleen een gitaar en géén versterker. Wanneer “The Sound of Silence” door producer Tom Wilson wordt omgekat tot een opname met een volledige band, beginnen de successen van het duo.

Na het uiteenvallen van het duo in 1970, richt de documentaire zich op de solocarrière van Simon. Hoewel hij hier bescheiden over is, zijn hier toch zeker hoogtepunten zoals een Grammy voor Record of the Year voor het album ‘Still Crazy After All These Years’. Ook is er veel aandacht voor ‘Graceland’ en de samenwerking met Afrikaanse muzikanten. Hierbij is te zien wat de rol van Simon is geweest in de periode van de Apartheid in Zuid-Afrika. Vanuit de Westerse wereld was er min of meer een culturele boycot richting het land, maar als kijker moet je toch ook vanuit het perspectief van de muzikanten denken en dan kun je eigenlijk alleen maar begrip tonen voor de positie van Simon. Het resultaat mag er in ieder geval zijn en het biedt ook een prachtige opstap naar het beluisteren van “Wereldmuziek”. Een term die, hoewel waarschijnlijk goed bedoeld, toch wat arrogant aandoet als je kijkt naar de output van die muziek, ten opzichte van het westen. Het toont in ieder geval de mogelijkheden die er zijn als mensen samen muziek maken, zonder direct naar kaders en genres te kijken.

Tussen de carrière en het privéleven van Paul Simon komt Art Garfunkel toch steeds weer terug. Hun concert in Central Park in ‘81 is een absoluut hoogtepunt, met meer dan vijfhonderdduizend bezoekers. Wel is het vreemd dat de laatste tour van begin 21e eeuw niet behandeld wordt. Rond 2003 leek alles weer koek, ei, vergeten en vergeven, maar ook dat ging weer mis. Hoewel het natuurlijk altijd gissen is hoe de verhoudingen werkelijk liggen, wil je eigenlijk toch weer twee vrienden in beeld zien.

Simon oogt oud en soms moet je je best doen om het oude stemgeluid te ontwaren, maar het zit er nog steeds. Leuk zijn de scènes waarin tracks als ‘The Boy In The Bubble’ worden ontleed op het mengpaneel. Misschien iets te veel voor muzieknerds, maar wel een mooi inkijkje in de gelaagdheid van nummers die je soms al honderden keren gehoord hebt.

Je krijgt wel de indruk dat maker Alex Gibney een fan is, want er klinken weinig kritische geluiden. Tuurlijk is er door de archiefbeelden een hoop zelfreflectie te zien, maar er blijven een paar puntjes onaangeroerd. In de film zien we Edie Brickell als liefhebbende en bewonderende vrouw, maar beiden hebben zich ooit eens moeten melden op het politiebureau, vanwege een uit de hand gelopen ruzie. Ieder huis natuurlijk zijn kruis, maar misschien toch wel iets om in ieder geval even kort te behandelen.

Mooi is de interactie met trompettist Wynton Marsalis die langskomt in de studio om te luisteren naar het album. Je kijkt dan naar gelijkgestemden en je ziet het onderlinge respect. Het was mooi geweest om dit met meerdere mensen uit zijn carrière te doen. Een ontmoeting met Art Garfunkel was ongetwijfeld een hoogtepunt geweest, maar vermoedelijk zijn de verhoudingen toch nooit meer helemaal in orde gekomen.

Bij het zien van ‘In Restless Dreams’ kun je alleen maar respect hebben voor Paul Simon en zijn omvangrijke carrière. Zijn veelzijdigheid is indrukwekkend en over zijn oeuvre valt niet bepaald te twisten. Natuurlijk hoeft er dan niet per se “dirt” te zijn, maar je krijgt soms een wat eenzijdig gevoel. Bij het zien van de nieuwe beelden krijg je toch ook wel de indruk dat Simon zichzelf en zijn nieuwe album wel heel erg serieus neemt. Misschien is dat een werkwijze, maar het oogt hier en daar wat pretentieus. Desondanks is het toch een indrukwekkend overzichtsdocument en een mooie afsluiting van een legendarisch muzikantenleven.

Gijsbert Ambachtsheer

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 7 november 2024