In Tranzit (2008)
Regie: Tom Roberts | 112 minuten | drama, oorlog, romantiek | Acteurs: Phillip Azarov, Thomas Kretschmann, Vera Farmiga, Aleksandr Bolshakov, Daniel Brühl, Natalie Press, Katya Chunkova, Ingeborga Dapkunaite, Thekla Reuten, Tatyana Yakovenko, Guy Flanagan, Maksim Gudkov, John Malkovich, Patrick Kennedy, Oleg Kulikovich, John Lynch, Maria Mescheryakova, Yevgeni Mironov, Fedor Selkin, Natalya Fisson, Andrey Fyodortsov
‘In Tranzit’ draagt veel in zich om een intrigerende film te kunnen zijn. En een tijd lang belooft de film deze belofte ook waar te maken. Het – kennelijk waar gebeurde – uitgangspunt, is al origineel, met gebeurtenissen en een tijdvak die niet zo vaak in een film behandeld worden. Wat gebeurt er als er een groep nazi’s vlak na de Tweede Wereldoorlog in de handen terechtkomt van voormalige vijanden en slachtoffers in de vorm van Russische gevangenisbewaarders? Hoe professioneel gaan de gevangenisbewaarders met deze speciale, en – voor hen, in ieder geval – verachtelijke gevangenen om? Gevangenen die ze natuurlijk het liefst eigenhandig de nek om zouden draaien. En wat gebeurt er daarnaast wanneer de groep cipiers louter uit vrouwen bestaat, die bijna allen behoefte hebben aan de warmte van een man, maar uiteraard hun taak zeer serieus willen nemen en niet af willen gaan ten opzichte van de (schijnbaar) harde – en mannelijke – kolonel Pavlov (John Malkovich)? Hier bovenop spelen verschillende krachten mee binnen de groep: enkele gevangenen hebben het plan om het vertrouwen van de vrouwen te winnen om zo op den duur te ontsnappen, en de dokter krijgt juist de opdracht om de mannen te verleiden om zo informatie in te winnen over enkele beruchte SS-ers, die zich te midden van de mannen zouden moeten bevinden. Kortom, ingrediënten genoeg voor een film vol spanning, drama en intriges. Helaas blijkt ‘In Tranzit’ een wat tandeloze film te zijn, waarin te veel ruimte is voor soapachtige perikelen en te weinig in de psychologie van de personages wordt gedoken.
De vrouwen weten niet wat ze overkomt wanneer er op een dag een groep (voormalige) nazi’s bij hen op de stoep gedumpt wordt. De felste van het geheel laat een begrijpelijk gedrag zien wanneer één van hen eventjes niet luistert: ze schiet hem meteen dood. De wraakgevoelens moeten allesoverheersend zijn bij deze Russen, die vrienden en familieleden zijn verloren door toedoen van deze mannen of hun collega’s. Maar dokter Natalia (Vera Farmiga) snapt dat ze zich zo professioneel mogelijk dienen te gedragen. Toch kun je je afvragen hoe professioneel het is om de gevangenen instrumenten te laten spelen, ze naar een bal te laten gaan, en een groep Russische vrouwen toe te laten tot het kamp om ze een prettige nacht te bezorgen. En al van dag één zijn er kampbewaarsters die zich zelf zondig gedragen door het bed te (willen) delen met de nazi’s.
Op zich is dit geen reden om de film ongeloofwaardig of minder waardig te achten. Het kan juist interessant zijn om de menselijkheid en de overheersende behoefte aan genegenheid te onderzoeken ondanks dat het hier gaat om gevangenen en cipiers, en (voormalige) vijanden van elkaar. Maar de film houdt zich slechts voor een klein deel bezig met mogelijke persoonlijke dilemma’s van de vrouwen – of de gevangenen – omtrent hun toenadering. Het gebeurt gewoon, en resulteert vooral in zakdoekmomenten wanneer de geliefden afscheid moeten nemen. Een gemiste kans.
Vooral problematisch is echter dat het verhaal qua spanning danig te wensen overlaat. De hele tijd wordt door introductie van de missie om de opperschurken in de groep te vinden, en verschillende bezoekjes van een intimiderende kolonel Pavlov, gehint naar een spannende confrontatie tussen schurk en de kampbewaarder(s), of heftige represailles van Pavlov wanneer zijn identiteit bekend wordt, maar de resolutie van dit verhaal zorgt voor een redelijke anticlimax. Één van de schurken krijgt weliswaar zijn gerechte lot, een andere (ex-)nazi, die ook skeletten in zijn kast heeft, mag gek genoeg vrijuit gaan.
Gelukkig zijn de hints naar meer diepgang, en de aanwezigheid van verschillende interessante verhaalelementen lange tijd genoeg om de aandacht van de kijker erbij te houden. Daarbij zijn de prestaties van Thomas Kretschmann, John Malkovich, en Vera Farmiga boeiend genoeg om een band met de personages te blijven houden. En het camerawerk is aantrekkelijk, met veel oog voor de desolaatheid van gevangenis in zijn sneeuwrijke omgeving. ‘In Tranzit’ is een originele film, die de kijker door zijn onderwerp alleen al bij zal blijven. Helaas zijn de thema’s niet voldoende uitgewerkt om van een echt geslaagde film te kunnen spreken.
Bart Rietvink