Instinct (1999)
Regie: Jon Turteltaub | 126 minuten | drama, thriller | Acteurs: Anthony Hopkins, Cuba Gooding Jr., Donald Sutherland, Maura Tierney, George Dzundza, John Ashton, John Aylward, Thomas Q. Morris, Doug Spinuzza, Paul Bates, Rex Linn, Rod McLachlan, Kurt Smildsin, Jim R. Coleman, Tracey Ellis, Kim Ingram, Paul Collins, Marc Macaulay, Jim Grimshaw, Gary Bristow, Rus Blackwell, Bruce Borgan, Louanne Stephens, Ajgie Kirkland, Chike Kani Omo, Christopher John Harris, Ivonne Coll, Pat McNamara, Vivienne Sendaydiego
Wat is er toch gebeurd met Cuba Gooding Jr.? In de jaren negentig werd de talentvolle acteur uit New York binnengehaald als een grote nieuwe ster aan het firmament. Dankzij opvallende rollen in ‘Boyz ’n the Hood’ (1991), ‘A Few Good Men’ (1992) en ‘Outbreak’ (1995) werd hij gelanceerd in Hollywood, waarna zijn definitieve doorbraak kwam met zijn rol als de egocentrische American football-speler Rod Tidwell in ‘Jerry Maguire’ (1996). Dankzij die rol sleepte Gooding Jr., zoon van de leadzanger van de R’nB-groep ‘The Main Ingredient’ nog voor zijn dertigste al een Academy Award in de wacht. Een paar aardige rollen in blockbusters als ‘As Good As It Gets’ (1997) en ‘Pearl Harbour’ (2001) volgden, waarna het rap bergafwaarts ging. Niet alleen koos Gooding Jr. voor bedenkelijke rollen in al even bedenkelijke films (‘Boat Trip’ (2002), ‘Norbit’ (2007) en ‘Daddy Day Camp’ (2007)), hij weet zich ook al niet meer te onderscheiden in films die wél boven de middelmaat uitstijgen (‘American Gangster’, 2007).
Waar het fout is gegaan met Cuba Gooding Jr., is niet helemaal precies vast te stellen. Het moet ergens rond ‘Instinct’ (1999) zijn geweest. In die film – veelal aangemerkt als thriller maar eigenlijk meer een drama – speelt Anthony Hopkins de cultureel antropoloog Ethan Powell, die vijf jaar geleden vermist raakte in de Afrikaanse jungle. Enkele jaren later dook hij weer op, toen hij twee mensen vermoordde en drie anderen aanviel. De Afrikanen zetten hem achter de tralies, waar hij een jaar verblijft alvorens hij naar Amerika wordt overgebracht. Hij belandt in een zwaarbewaakte psychiatrische kliniek. Aanvankelijk is het de bedoeling dat professor Ben Hillard (Donald Sutherland) zich met hem gaan bezighouden, maar om onverklaarbare redenen laat hij deze prestigieuze klus over aan zijn meest ambitieuze student, de jonge Theo Caulder (Cuba Gooding Jr.), die hoog van de toren blaast dat hij Powell – die al jaren geen woord meer heeft gesproken en beestachtige trekjes heeft aangenomen- wel even los zal kunnen krijgen…
‘Instinct’ is zo’n film waarin één zwaar thema niet voldoende is. Regisseur Jon Turteltaub (‘Cool Runnings’, 1993) en scenarioschrijver Gerald Di Pego (‘Phenomenon’, 1996) vonden het nodig maar liefst vier (!) loodzware onderwerpen aan te snijden. Ten eerste predikt Powell voor een meer vreedzame harmonie tussen de mens en zijn omgeving. Een thema dat al in talloze films eerder behandeld werd. In het verlengde daarvan ligt het tweede onderwerp, namelijk dat het verkeerd is wilde dieren in kooien te stoppen. De getroebleerde relatie tussen Powell en zijn dochter Lynn (een goede rol van Maura Tierney) vormt het derde hete hangijzer. Tenslotte geeft ons kijkje in een naar Milos Formans ‘One Flew over the Cuckoo’s Nest’ (1975) gemodelleerde psychiatrische inrichting te denken dat het gevangenisleven in de VS wel een opfrisbeurt kan gebruiken. Wie zoveel tegelijk wil vertellen, kan er nooit helemaal uithalen wat erin zit. Wanneer je naar ‘Instinct’ kijkt, lijkt het net alsof Turteltaub en Di Pego hun favoriete films op een rijtje hebben gezet en daar de beste stukken uit hebben geknipt en achter elkaar hebben gezet.
De acteurs helpen hen nog in het zadel door hun beste rollen nog eens uit de kast te halen. Anthony Hopkins, toch niet de minste, speelt een milde variant van Hannibal Lecter, de intelligente psychopaat die je aanvankelijk de stuipen op het lijf jaagt. Zo onvoorspelbaar en manisch als de illustere Lecter wordt Ethan Powell echter nooit. Gooding Jr. komt met een combinatie van zijn twee beste rollen – die van Rod Tidwell in ‘Jerry Maguire’ en Frank Sachs uit ‘As Good As It Gets’. Ook Donald Sutherland is in zijn vertrouwde hoedanigheid van wijze oude professor te zien. Alleen Maura Tierney weet zich in haar relatief kleine rol te onderscheiden. De fotografie is zo gedaan dat ‘Instinct’ er groot en belangrijk door lijkt, maar dat weet de film dus niet waar te maken. Ook de score weet niet echt een stempel te drukken op de film, omdat componist Danny Elfman (toch niet zomaar iemand) laveert tussen sombere en opgewekte muziekstukken en niet rechtlijnig te werk gaat.
Over het algemeen kun je zeggen dat er in het geval van ‘Instinct’ veel meer in had gezeten dan men er nu uit weet te halen. Had men zich geconcentreerd op één (of eventueel twee) grote thema’s dan had dat al een hoop gescheeld. Een iets originelere benadering en wat meer uitdaging voor de acteurs zouden de rest hebben gedaan. Nu zwalkt de film heen en weer tussen thema’s en stemmingen en spelen bijna alle acteurs op de automatische piloot. Niet dat ‘Instinct’ daardoor een slechte film is geworden, maar wel eentje die – zeker met het oog op het talent dat ermee gemoeid is – nauwelijks voldoening geeft.
Patricia Smagge
Waardering: 2.5
Bioscooprelease: 5 augustus 1999