Invasion of the Body Snatchers (1978)

Regie: Philip Kaufman | 115 minuten | science fiction, horror, thriller | Acteurs: Donald Sutherland, Brooke Adams, Jeff Goldblum, Veronica Cartwright, Leonard Nimoy, Art Hindle, Lelia Goldoni, Kevin McCarthy, Don Siegel, Tom Luddy, Stan Ritchie, David Fisher, Tom Dahlgren, Garry Goodrow, Jerry Walter, Maurice Argent, Sam Conti, Wood : Moy, R. Wong, Rose Kaufman, Joe Bellan, Sam Hiona, Lee McVeigh, Al Nalbandian, Lee Mines, Misty, Robert Duvall, Philip Kaufman

Deze ‘Invasion of the Body Snatchers’ is een remake van de gelijknamige film uit 1956 waarin de bewoners van het dorpje Santa Mira worden gedupliceerd door uit de ruimte afkomstige peulen. In deze versie uit 1978 wordt de mensheid door ditzelfde gevaar bedreigd waarbij allereerst het San Francisco van de late jaren 70 van de twintigste eeuw door de duplicaten wordt overgenomen. En deze veranderde locatie roept wellicht direct de nodige vraagtekens op. De claustrofobische sfeer en de machteloosheid tegen het kwaad die het origineel kenmerken, komen door de afgelegenheid en de geringe omvang van het dorpje Santa Mira daarin goed naar voren. Maar kan ditzelfde ook bereikt worden wanneer de diverse gebeurtenissen zich afspelen in een miljoenenstad als San Francisco?

En dat blijkt in deze remake inderdaad het geval te zijn, al wordt het op een andere manier bereikt dan in het origineel. In tegenstelling tot de film uit 1956 is het hier juist de omvang van de massa stadsbewoners die mede voor de nodige benauwde gevoelens zorgt. Matthew en zijn weinige lotgenoten kunnen slechts rekenen op elkaar en hebben, ondanks dat ze in deze drukke stad wonen en werken, daarbuiten te weinig omgang met anderen om zo goed als wie dan ook in vertrouwen te kunnen nemen (een kritische noot met betrekking tot de gevoelens van isolatie die veel mensen in de hedendaagse samenleving ervaren?). Hoe groter de massa, hoe groter en benauwender daarmee nu ook het gevaar overkomt doordat letterlijk iedereen daarbinnen, bekend of onbekend, een potentiële bedreiging vormt en met dit uitgangspunt weet regisseur Kaufman ondanks de afwijkende aanpak een geslaagde sfeer van isolatie op te roepen waarin Matthew en zijn vrienden steeds meer komen te verkeren.

Ook op een ander niveau wordt een suggestieve dreiging goed bereikt, en wel wanneer Matthew probeert de autoriteiten in te schakelen tegen het op handen zijnde gevaar. Met name dit middenstuk van de film is geslaagd in zijn opzet te noemen wanneer door Matthew’s vergeefse pogingen zich, overeenkomstig in het origineel het geval was, de langzaam wurgende overtuiging gaat opdringen dat er een strijd gevoerd wordt tegen een onduidelijke en ongrijpbare, maar schijnbaar oppermachtige vijand die zijn klauwen al lang en breed over de stad heeft uitgestrekt waardoor Matthew en zijn vrienden enkel nog maar vruchteloos achter de feiten aan kunnen lopen terwijl het net om henzelf steeds strakker aangetrokken wordt.

Door de bovenstaande goed uitgewerkte punten komt er in deze film een geslaagde beklemmende en claustrofobische sfeer tot stand die niet onderdoet voor die in het origineel. Een opvallend pluspunt van deze remake is daarbij dat door de langzame onthulling van het gevaar de gebeurtenissen niet, zoals in het origineel wel het geval is, bij voorbaat in een dreigende context kunnen worden geplaatst zodat een des te subtielere spanningsopbouw nu dan ook tot stand komt. Pas in een later stadium wordt in deze remake duidelijk welke betekenis aan diverse signalen en gebeurtenissen aan het begin van de film toegekend dienen te worden, iets dat door de gemiddelde kijker meestentijds niet als zodanig gedaan zal (kunnen) zijn. Hoewel het een tweede keer bekijken van deze film ten koste van de spanningsopbouw zal gaan, kan dit de liefhebber toch aangeraden worden om de diverse signalen en de daarmee gepaard gaande ontwikkelingen des te meer naar hun achterliggende betekenis te kunnen schatten.

Wat verder bijdraagt aan de kwaliteit van deze film is de in meerdere scènes vakkundige cameravoering, met name het handmatig camerawerk in de scènes waarin verbale confrontaties plaatsvinden met personen waarvan inmiddels de overtuiging bestaat dat ze door duplicaten zijn overgenomen, en een juist gebruik van licht en donker. Verder vinden, nadat de aard en de omvang van het kwaad aan het licht is gekomen, er meerdere actietaferelen plaats waarvan de achtervolgingsscènes niet in het minst de spannendste zijn. De actiescènes die in het verhaal voorkomen spelen echter wel een duidelijk ondergeschikte rol in het gehele gebeuren. Het thriller-aspect en de psychologische horror in deze film staan voorop, tot uiting komend in zaken als achterdocht, claustrofobie en de angst voor het verlies van de eigen persoonlijkheid, en die des te aansprekender overkomen door de ingehouden en deels suggestieve aanpak van deze productie. In slechts enkele scènes wordt het een en ander vrij expliciet in beeld gebracht en wel voornamelijk in die waar het groeien van de menselijke duplicaten uit de peulen een rol speelt en waarbij ook hun verraderlijkheid en daarmee hun des te grotere angstaanjagendheid goed gelukt naar voren komen.

Goed spel verder van Donald Sutherland en Brooke Adams als Matthew en Elizabeth met hun herkenbaarheden voor de benodigde gewenste identificatie zorgen, iets waar ook de duidelijke chemie tussen hen beiden toe bijdraagt. Evenals met name het optreden van Veronica Cartwright wiens personage Nancy zich op de meest geloofwaardige wijze langs een breed scala aan menselijke emoties beweegt. Keurige rollen ook van Leonard Nimoy en Jeff Goldblum waarbij het voor de kijker overigens wel duidelijk zal worden dat een te verregaande identificatie met de diverse karakters voor onaangename verrassingen kan zorgen. Verder komen er in deze remake nog wat bekende namen in verschillende cameo’s voor, waarvan met name dat van Kevin McCarthy, de hoofdrolspeler in het origineel uit 1956, de kenners daarvan niet kan ontgaan.

Een film die de hoge kwaliteit van zijn voorganger uit 1956 niet alleen evenaart, maar op diverse punten ook voorbijstreeft. Een film ook die, nadat de beklemmende sfeer erin eenmaal is opgeroepen, deze ook tot het eind weet vast te houden en die in de letterlijke laatste seconden wellicht nog voor de grootste horror binnen dit verhaal zorgt. Een film die door liefhebbers van thrillers en horrorfilms niet gemist mag worden.

Frans Buitendijk

Waardering: 4

Bioscooprelease: 8 maart 1979