Iron Curtain, Hidden Wilderness – The Natural World Collection: Wilderness: Iron Curtain, Hidden Wilderness (2009)

Regie: Paul Reddish | 50 minuten | documentaire

Het IJzeren Gordijn was jarenlang de uit beton, prikkeldraad en mijnenvelden opgetrokken fysieke barrière tussen het kapitalistische Westen en het communistische Oosten, twee ideologische machtsblokken die – allebei volledig overtuigd van hun eigen grootsheid en gelijk – verwoed streefden naar het verwerven van de wereldhegemonie. Hoewel het IJzeren Gordijn voor de mens een symbool van totalitaire overheersing, ideologische starheid, wreedheid, dood en verderf werd, had de constructie ironisch genoeg een zeer gunstige invloed op de Europese natuur. Doordat de gebieden rondom het IJzeren Gordijn van menselijke invloeden gevrijwaard bleven, konden flora en fauna er nagenoeg ongestoord hun natuurlijke leefwijze continueren. Geen intensieve landbouw of ambitieuze bouwprojecten in deze stukjes authentiek en ongerept niemandsland, maar nog pure en onbedorven natuur. Geen wonder dat natuurbeschermers toch een beetje ongerust werden toen het IJzeren Gordijn na de implosie van de Sovjet-Unie en haar communistische satellietstaten opgerold werd en de vele natuurgebieden in de uitgestrekte Groene Gordel hun maagdelijk ongerepte status driegden te verliezen.

Maar ‘Iron Curtain, Hidden Wilderness’ laat zien dat diverse organisaties en natuurbeschermers er toch wonderwel in geslaagd zijn om veel landschappelijke juweeltjes en aansprekende dier- en plantensoorten te behouden in de inmiddels gedemilitariseerde frontlinie van de Europese Koude Oorlog. Denk aan charismatische natuuriconen als de lynx, de grote trap of de Europese kraanvogel, maar ook aan een bij het algemene publiek toch wat minder tot de verbeelding sprekende diersoort als de diepgroene diklijfsprinkhaan. De manier waarop Duitse natuurbeschermers toch positief de aandacht op dit diertje hebben weten te vestigen, getuigt van inventiviteit en creativiteit. Door de dikkopsprinkhaan te vertalen naar een populair cartoonfiguur met de naam Willi Wanstschrecke wisten de pleitbezorgers van deze soort een breed draagvlak te creëren voor de bescherming van deze sprinkhanensoort, die buiten een klein grensgebied tussen Oost- en West-Duitsland verder nergens in het land wordt aangetroffen. De documentaire laat bovendien zien dat niet alleen in het rijke West-Europa, maar ook in minder bedeelde delen van de Balkan en Noordoost-Europa de bescherming van unieke natuurgebieden inmiddels aardig van de grond komt of al is gekomen. De charme van ‘Iron Curtain’ is de levendige afwisseling tussen superbe natuurbeelden en de inspirerende verhalen van biologen en natuurbeschermers, die tegen een bescheiden vergoeding of puur uit altruïstische gronden ellenlange dagen in het veld doorbrengen om een bepaalde diersoort of een specifieke biotoop te beschermen tegen de vaak verwoestende maalstroom van economische en technologische vooruitgang.

‘Iron Curtain, Hidden Wilderness’ is een inspirerende documentaire die duidelijk maakt dat de mens met een gezonde dosis enthousiasme, creativiteit, toewijding en doorzettingsvermogen de door hem aangerichte ecologische schade grotendeels ongedaan kan maken, waardoor zelfs een dichtbevolkt continent als Europa zijn laatste wilde en woeste natuuroases een veilig plekje onder de antropogene sterrenhemel kan geven.

Frank Heinen