Ivo, de ongeautoriseerde biografie van een gorilla (2007)
Regie: Annick van Wijk | 55 minuten | documentaire
De Nederlandse Annick van Wijk raakte gefascineerd door de verhalen die ze hoorde over de legendarische dierentuingorilla Ivo. Toen ze zag hoe deze schitterende zilverrug omging met zijn – veelal – vrouwelijke bezoekers en vice versa, ontstond het idee voor de documentaire ‘Ivo, de ongeautoriseerde biografie van een gorilla’. Hiermee gunt ze de kijker niet alleen een intieme blik in het veelbewogen leven van Ivo, ook introduceert ze zijn grootste fans bij het publiek. De documentaire is echter nog veel meer: het werpt vragen over het belang van het dierentuinen fokprogramma van de EU (het EEP) en over de rechten van dieren in dierentuinen. Ivo moet voor nageslacht zorgen, anders ziet men zich genoodzaakt het dier weer te verhuizen. Is dit een humane wijze van omgaan met een mensaap? Aan de kijker het oordeel, de documentaire geeft geen antwoorden, maar registreert slechts.
Ivo is op 29 januari 1988 in Tiergarten München geboren, verhuist in 1992 naar het Loro-Park in Tenerife en tien jaar later, op 13 juni 2002, naar ons eigen Nederland. In Artis krijgt hij een hele schare vrouwelijke, menselijke, aanbidders, die door de regisseuse veelvuldig aan het woord gelaten worden. Anneke en Liesbeth, twee vrouwen van middelbare leeftijd, bezoeken de zilverrug regelmatig en ze zijn dol op hem. De liefde lijkt wederzijds, want af en toe lijkt hij ze te herkennen en geeft hij Anneke zelfs kusjes door het glas.
Wanneer Ivo in 2005 naar de dierentuin in Berlijn moet verhuizen, komt dat voor zijn vrouwelijke fans als een schok. Het duurt dan ook niet lang of Anneke en Liesbeth besluiten hun lieveling op te zoeken in de Duitse wereldstad. Overigens betekende de verhuizing in eerste instantie ook een domper voor Annick van Wijck, die op dat moment nog met het script voor de documentaire bezig was. Gelukkig bleek later dat het, in ieder geval voor de film, een positieve ontwikkeling is geweest. De opnamen in de Duitse dierentuin geven ‘Ivo, de ongeautoriseerde biografie van een gorilla’ een extra dimensie. Het camerateam vergezelt Anneke en Liesbeth en als kijker leef je dan al gauw mee. De spanning wordt voelbaar wanneer de twee Amsterdamse dames zenuwachtig in de ontbijtzaal van het hotel zitten en als het weerzien met Ivo dan eindelijk daar is, is dit bijzonder ontroerend. Mooi gefilmd.
Naast Amsterdam, zorgt Ivo ook in Duitsland voor sneller kloppende harten, waarbij vooral Brigitte opvalt, met haar gorilla-sieraden en kleding. Bizar om te zien hoe ver zo’n obsessie – want anders kun je het bijna niet noemen – kan gaan. Ook de medewerkers van de dierentuin in Tenerife spreken nog met veel liefde over de zilverrug, hoewel de mannen vooral lacherig zijn over het feit dat Ivo meer op mensenvrouwen zou vallen dan vrouwtjes van zijn eigen soort.
Dierentuingorilla’s zijn erg waardevol, omdat de toekomst voor de in het wild levende gorilla’s niet rooskleurig is. Er zijn er nog zo’n honderdduizend, maar het aantal neemt snel af. Het feit dat Ivo nog niet voor nageslacht heeft gezorgd, is daardoor des te schrijnender. In de scène waarin er een zwangerschapstest afgenomen wordt nadat Ivo met een van de vrouwtjesgorilla’s gepaard heeft, is de verslagenheid bij oppasser Reimon Opitz en zijn collega’s groot. Ivo is gedurende zijn eerste drie levensmaanden door de Duitse oppasser Bärbel met de fles gevoed, omdat hij door zijn moeder verstoten werd (iets dat vaker gebeurd bij gorilla’s in dierentuinen). Dit is volgens Bärbel de reden dat Ivo vermenselijkt is en dat hij misschien daardoor wel meer naar mensenvrouwen kijkt dan zich om vrouwtjes van zijn eigen soort bekommert.
Hoe je ook over het onderwerp denkt, hoezeer je je ook kunt inleven in de emoties van Ivo’s menselijke aanbidders of hoe raar je het ook vindt, de documentaire is een fraai document, waaruit liefde en respect voor het onderwerp spreekt. De imposante gorilla zelf heeft misschien wel de antwoorden, wij moeten het met de prachtige beelden doen.
Monica Meijer