J. Kessels (2015)

Regie: Erik de Bruyn | 107 minuten | komedie, drama | Acteurs: Fedja van Huêt, Frank Lammers, Ruben van der Meer, Livia Matthes, Erik de Bruyn, Annick Christiaens, Marc Lauwrys, Bart de Graauw, Bert Huysentruyt, Romi van Renterghem, Oona de Clercq

Film is bij uitstek het medium om de vierde wand te doorbreken. In rechtstreekse zin spreekt een acteur dan het publiek toe door in de camera te praten. Meer indirect, en interessanter, wordt het wanneer externe personen in de film belanden. In de Nederlandse cinema is ‘Ober’ (Alex Van Warmerdam; 2006) daar een treffend voorbeeld van. De film vertelt over een meelijwekkende ober, die door een ontmoeting met zijn schepper, scenarioschrijver Herman, kans ziet om wat aan zijn armlastige leventje te doen. Het opent de weg voor een reeks humorvolle, maar onconventionele gebeurtenissen die ook stilistisch vrij baan hebben. Bovendien geeft de film inzicht over het medium zelf en de non-deterministische manier waarop er naar het leven kan gekeken worden.

‘J. Kessels’ heeft een soortgelijke aanpak. Hier is het de echt bestaande schrijver P.F. Thomese die in zijn eigen echt geschreven roman verzeild raakt. De aanleiding is een hardnekkige writer’s block, die gepaard gaat met een sterke herinnering uit het verleden. Het verlangen naar Brigitte, de dorpsschone uit zijn jeugd, doet zijn concentratievermogen geen goed. Wanneer een ander figuur uit zijn kindertijd hem vraagt in het Duitse Hamburg op zoek te gaan naar een verdwenen frikadellenkoning, zit er maar één ding op: samen met zijn favoriete romanpersonage J. Kessels trekt Thomese erop uit om dat verleden voorgoed een plaats te kunnen geven en zijn midlifecrisis de baas te kunnen. Uit dat onwaarschijnlijke gegeven ontstaat een wereld waarin de levens van de burgerlijke Thomese en de fictieve cowboy Kessels speels ineen lopen.

Het gevolg is een doldwaze roadmovie, die het minimaal van zijn plot moet hebben en bovenal alles uit de kast haalt om de toeschouwer visueel te overrompelen. Dat lukt aardig. Regisseur Erik de Bruyn viert zijn terugkeer aan het filmfront met een onbegrensde en humorvolle aanpak. De film is constant in beweging. De kleurrijke kaders vergroten de esthetische rijkdom. De setdressing en art-direction hebben hun werk uitstekend gedaan. De soundtrack, vol onvervalste country & western, luistert lekker weg.

Ook de acteurs hebben vrij spel. Fedja van Huêt zet een groteske Thomese neer, die past bij het postmoderne karakter van de film. Inhoudelijk is het eveneens een passende acteerstijl, doordat zijn personage meer gefingeerde kanten kent dan realistische. Het is de Thomese die over zichzelf schrijft die we hier vooral krijgen te zien. Een cartooneske overdrijving past daar wel bij. De Kessels van Frank Lammers is zoals we van hem gewend zijn. De detective schmiert er nostalgisch op los, doorlopend met een bier in de hand en een sigaret in de mondhoek. Uiteindelijk zijn beide personages uiteindes van het persoonlijk spectrum van Thomese zelf. Maar of de toeschouwer nu enigszins dichterbij de ware identiteit van de overkoepelende Thomese is gekomen, is zeer de vraag.

Er schort meer aan filmadaptatie ‘J. Kessels’. Dat ligt niet alleen aan het rommelige, weinigzeggende verhaal of de betrekkelijk lege personages, maar vooral aan de geforceerde transitie van boek naar film. Zo zijn de overpeinzingen van de schrijver als voice-over bewaard gebleven. Die begeleidende teksten zijn niet alleen tamelijk afgezaagd, maar vanwege hun pseudoliteraire aard liggen ze ook ver af van wat film zelf te bieden heeft. De kracht van het medium ligt er tenslotte in om die innerlijke inzichten zelf te verbeelden. De scène in de surrealistische discotheek zegt met weinig woorden bijvoorbeeld veel meer dan de talloze scènes waarin hardop wordt gepeinsd over het leven.

Het spel van feit en fictie, het verhaal en de personages, het behouden van passages uit het oorspronkelijke boek. Het kan uiteindelijk allemaal niet voorkomen dat de film als een nadrukkelijke constructie kan worden gezien. Ondanks de moedige poging van regisseur De Bruyn wil ‘J. Kessels’ maar geen echte fantasie worden.

Wouter Los

Waardering: 3

Bioscooprelease: 1 oktober 2015
VOD-release: 18 februari 2016
DVD-release: 18 februari 2016