Janis-The Way She Was (1974)

Regie: Howard Alk | 95 minuten | biografie, documentaire, muziek | Met: Janis Joplin, Sam Andrew, Dick Cavett

Zevenentwintig is een gevaarlijke leeftijd voor rockartiesten. Onevenredig veel legendarische zangers en zangeressen vonden op die leeftijd de dood. Nirvana’s frontman Kurt Cobain schoot zichzelf op 5 april 1994 door het hoofd. Het vroegtijdig overlijden van gitaarheld Jimi Hendrix in 1970 en Jim Morrisson van The Doors in 1971 heeft zijn oorzaak in hun drugsverslaving. Over het overlijden van Brian Jones, een van de oprichters van The Rolling Stones die in de zomer van 1969 dood in een zwembad werd gevonden, doen verschillende verhalen de ronde. De ene bron beweert dat hij is vermoord, anderen zeggen dat hij verdronken is. Ook de legendarische blueszangeres Janis Joplin behoort tot de ‘Forever 27 Club’. Op 4 oktober 1970 werd ze dood gevonden op haar hotelkamer in Hollywood. Ze was overleden aan een overdosis in combinatie met een buitensporige hoeveelheid alcohol. Het laatste liedje dat ze ingezongen had, voor het album ‘Pearl’ dat later postuum zou worden uitgegeven, was ‘Mercedes Benz’.

En juist met dat liedje opent de documentaire ‘Janis – The Way She Was’ van regisseur Howard Alk uit 1974. Alk regisseerde eerder al samen met Mike Gray ‘The Murder of Fred Hampton’ (1971), een documentaire over de moord op een zwarte burgerrechtenactivist. Eveneens samen met Gray maakte hij ‘American Revolution 2’ over de demonstraties tegen de Vietnam-oorlog. Als cameraman was Alk in 1965 al betrokken bij de verfilming van de Britse tournee van Bob Dylan, die jarenlang een goede vriend van hem was. Die film kreeg de titel ‘Don’t Look Back’ mee. Alk hield van muziek en van mensen die een vuist maakten tegen de gevestigde orde. Het is dan ook niet zo heel vreemd dat hij de regie van de documentaire ‘Janis – The Way She Was’ op zich nam. De uit het Texaanse gehucht Port Arthur afkomstige Joplin was een vrijgevochten vrouw, die het kleingeestige juk van haar geboorteplaats zo gauw het maar mogelijk was van zich af smeet en in 1963 naar het vrije San Francisco trok.

Eenmaal in de vrije wereld kan Janis zich bezighouden met waar ze het meest van houdt; muziek. En dan met name de blues, rock ’n roll en soul, vanwege de eerlijkheid en de kracht van de songs. Haar grote helden waren bluesgiganten Leadbelly en Bessie Smith en ook voor soullegende Otis Redding heeft ze een eindeloze bewondering. In de documentaire zegt ze nooit de intentie te hebben gehad bekend te worden, ze wilde gewoon lekker rondhangen met haar muzikale vrienden en ontdekte bij toeval dat ze een dijk van een stem had. Chet Helms, de manager van Big Brother and The Holding Company, vraagt haar als zangeres en hun optreden op het Monterey Popfestival in 1967 vormt de aanloop naar Janis’ definitieve doorbraak. Met het album dat daarna verscheen, ‘Cheap Thrills’, vestigde ze definitief haar naam als blueszangeres. Joplin vormde haar eigen Kozmic Blues Band en later The Full Tilt Boogie Band. Met deze laatste band maakte ze het album ‘Pearl’, waarvan ze de release helaas zelf niet meer mocht meemaken.

Regisseur Alk heeft een zeer sobere stijl. De film ‘Janis – The Way She Was’ heeft geen echt begin of einde in de zin dat er begonnen wordt met de geboorte en geëindigd met het overlijden van Joplin. In plaats daarvan bestaat de eerste veertig minuten van de documentaire voornamelijk uit exclusief concertmateriaal, onder meer van de legendarische optredens op het Monterey Popfestival en Woodstock waarop goed te zien is hoe energiek en intens de optredens van Janis Joplin zijn. Af en toe zie je flarden van interviews, maar ook daar zit niet echt een begin of een einde aan. Bovendien wordt er al snel weer overgeschakeld naar concertfragmenten. Door deze stijl lijkt het alsof de film nog lang niet af is en je naar de ruwe beelden zit te kijken. Ongeveer halverwege de film is de verhouding tussen de muziek en de interviews met Joplin meer in balans. Zo is de zangeres te zien als ze naar een reünie gaat van haar oude school in Port Arthur. De kleurrijke, vrijgevochten Joplin merkt op dat er toch langzaam wel wat aan het veranderen is in het plaatsje. Ook volgen we haar op een Europese tournee en tijdens de opnamen van het album ‘Cheap Thrills’.

De film belooft uiteen te zetten ‘hoe dat schuchtere meisje uit Texas de hogepriesteres van de rock werd’, maar kan die belofte helaas niet helemaal waarmaken. De concertbeelden zijn uiteraard veelzeggend, omdat Joplins teksten haar gevoel van pijn en eenzaamheid weerspiegelen en haar optredens bijzonder indrukwekkend zijn. Maar van de flarden van interviews die je als kijker krijgt voorgeschoteld zou je eigenlijk méér willen zien om de persoon Janis Joplin enigszins te kunnen doorgronden. De documentaire van Alk lijkt een kop en een staart te missen en onaf te zijn. Maar de eerlijkheid en puurheid waar Janis zelf zo van hield heeft hij wel eer aangedaan; je ziet Janis zoals ze was, niets meer of minder. Zeker voor de fans van deze uitzonderlijke zangeres, die dus al meer van haar roemruchte leven weten, is ‘Janis – The Way She Was’ een mooi document vol legendarische concertbeelden. Haar bekendste liedjes als ‘Me and Bobby McGee’, ‘Piece of My Heart’ en Kozmic Blues’ ontbreken uiteraard niet. Wie echter nog niet zoveel weet van Joplin kan zich beter eerst in haar tumultueuze leven verdiepen voor hij deze documentaire bekijkt.

Patricia Smagge

Waardering: 3

Bioscooprelease: 26 juni 1975