Jason and the Argonauts (1963)

Regie: Don Chaffey | 104 minuten | actie, familie, avontuur, fantasie | Acteurs: Todd Armstrong, Nancy Kovack, Gary Raymond, Niall MacGinnis, Laurence Naismith, Michael Gwynn, Douglas Wilmer, Jack Gwillim, Honor Blackman, John Cairney, Patrick Troughton, Andrew Faulds, Nigel Green

‘Jason and the Argonauts’ wordt algemeen beschouwd als Harryhausens beste film (al is hij niet de regisseur, de films die zich concentreren op zijn animaties en effecten, worden vooral aan zijn naam verbonden). Het is ook de favoriete film van Harryhausen zelf. Dit is te begrijpen: zijn stop motion animaties en optische effecten worden veelvuldig gebruikt in de film, en het feit dat ze soms behoorlijk moeilijk te realiseren waren, maar toch zeer geslaagd uit de verf zijn gekomen, moet een heel bevredigend gevoel zijn voor Harryhausen. Vooral de beroemde skelettenscène heeft hem vele kopzorgen gegeven, maar is uiteindelijk prima gelukt en is het hoogtepunt van de film geworden.

Deze scène is één van de laatste van de film. Net nadat Jason de, ook prachtig geanimeerde (en complexe), zevenkoppige slang Hydra heeft verslagen wordt hij geconfronteerd met enkele demonische overblijfselen van dit beest. De bad guy, die (zwarte) magie beheerst, heeft namelijk de tanden van de vermoorde slang verzameld en weet hieruit zeven skeletten tot leven te wekken; allemaal vroegere slachtoffers van het beest. Uit de op de grond gestrooide tanden verrijzen de zeven skeletten, die met zijn allen tegelijkertijd het (zwaard)gevecht aangaan met Jason en zijn Argonauten. Prachtig om de vaak erg overtuigende interacties te zien tussen de mensen en deze geraamtes, en dat terwijl er zoveel bewegingen tegelijk geanimeerd moesten worden en steeds, van frame tot frame, moesten kloppen met het voorgaande, en de bewegingen van de acteurs. Ook een erg leuke “touch” zijn de sardonische grijnzen op de gezichten van de skeletten. Het zijn onder anderen dit soort details die Harryhausens creaturen zo’n charme en eigen karakter geven.

Maar ook Talos, het grote bronzen beeld dat tot leven komt, is indrukwekkend. De eerste shots en “tegenshots” van het nog bewegingloze beeld en de Argonauten zijn niet overtuigend wat betreft de gigantische schaalverschillen (de point of view shots van de mensen kloppen niet met wat we vervolgens te zien krijgen, als je weet hoe klein de mensen in vergelijking met de beelden zijn), maar wanneer het beeld eenmaal tot leven is gekomen is het erg mooi om hem langzaam maar zeker op zijn (vluchtende) doel af te zien stevenen. Een goed moment is wanneer Jason met zijn bemanning onder hem door wil varen en Talos een paar mannen uit de boot plukt. De point of view shots van de bemanning laten zijn immensheid en dreiging goed zien.

Ook de optische effecten werken vaak goed. We zien bijvoorbeeld een (amusant) kleine Jason op het “schaakbord” van de (veel grotere) Goden verschijnen, en een gigantische Neptunus (een echte acteur) die plotseling uit het water opduikt om Jason een veilige doorgang tussen de rotsen te geven.

Wat de film een meerwaarde geeft is dat de context van de Harryhausen effecten ook prima in orde is. Het verhaal kan gelukkig putten uit de Griekse mythologie, wat voor leuke en interessante dynamiek en interacties met de Goden zorgt, en een echt gevoel van een “queeste”, met allerlei bijzondere opdrachten of profetiën. Ook de acteurs zijn meestal op zijn minst competent, en soms gewoon goed. Zeus is bijvoorbeeld een zeer amusant (geacteerd) personage en zijn amusante gesprekken en twisten met zijn vrouw Hera geven de film wat extra charme. Ook is het natuurlijk nooit mis om een componist als Bernard Herrmann tot je beschikking te hebben. Hij complementeert en versterkt de epische sfeer van het verhaal hier prima.

Hoewel sommige scènes en momenten tegenwoordig wel degelijk wat onovertuigend of amateuristich overkomen, is dit niet al te nadelig voor de filmbeleving. Meestal is er op zijn minst wel sprake van enige nostalgische aantrekkingskracht.

‘Jason and the Argonauts’ is een leuk b-film avontuur met een vermakelijk verhaal, goede productiewaarden en niet in de laatste plaats een hoog gehalte aan Harryhausen-magie.

Bart Rietvink