Je suis Charlie-L’humour à mort (2015)

Regie: Daniel Leconte, Emmanuel Leconte | 90 minuten | documentaire

Op 7 januari 2015 vond er in Parijs een terroristische aanslag plaats. Op de redactie van het satirische weekblad Charlie Hebdo dringt een tweetal gemaskerde mannen, gewapend met kalasjnikovs, binnen, nadat ze een medewerkster onder vuur hielden om haar zo te dwingen de code om hen toegang te verlenen in te voeren. Ze vermoorden uiteindelijk in naam van Al-Qaeda twaalf mensen. Reden? Ze wilden wraak nemen om de cartoons van de profeet Mohammed die het blad in 2012 publiceerde.

De hashtag #jesuischarlie werd binnen twee uur na de aanslag op het kantoor van Charlie Hebdo voor het eerst op Twitter gebruikt en de leus werd – samen met de afbeelding – het symbool om steun te betuigen en je afschuw uit te spreken over de aanslag op cartoonisten als Cabu, Tignous, Wolinski, Charb en Honoré (en uiteraard de overige slachtoffers). In de door respectievelijk vader en zoon Daniel en Emmanuel Leconte gemaakte documentaire ‘L’humour à mort’ wordt teruggeblikt op de zwarte bladzijde die deze gebeurtenis vormt in de geschiedenis van de vrije meningsuiting. Raar alleen dat de titel van deze film niet gewoon overal ‘Je suis Charlie’ is, want de woordspeling in de Franse titel komt niet overal goed uit de verf.

Die titelverwarring is overigens wel tekenend voor de film. De structuur van ‘Je suis Charlie’ is namelijk nogal warrig. Veel talking heads, maar lang niet elke geïnterviewde heeft daadwerkelijk een toegevoegde waarde of er worden zaken aangestipt die verder niet uitgewerkt worden (bijvoorbeeld de hypocriete reacties van de Franse media). Verder wordt er wel enige voorkennis van de kijker verwacht. Wanneer de cartoons in beeld verschijnen, krijgt de kijker nauwelijks de kans om de teksten te lezen, zodat je continu het gevoel hebt iets te missen. Het meest waardevol zijn de interviews met de Charlie Hebdo-medewerkers die de verschrikkelijke aanslag mee hebben gemaakt en het hebben overleefd. Zoals de immens dappere Coco (Corinne Rey), die – hoe onterecht ook – beschuldigd wordt van het zich niet op hebben willen offeren voor haar collega’s en toch haar verhaal doet. Ook het verhaal van de nog altijd zichtbaar aangeslagen uitgever Riss (Laurent Sourisseau) of die van financieel directeur Eric Portheault bezorgt je kippenvel.

Daniel Leconte maakte in 2008 al een film over Charlie Hebdo (‘C’est dur d’être aimé par des cons’), waarvoor hij genomineerd werd voor een Gouden Camera op het Filmfestival van Cannes. Die eerdere samenwerking maakte het hem makkelijker om deze film te maken. Er was al een basis van vertrouwen en dat betaalt zich uit in de scènes met de huidige medewerkers, die openhartig hun verhaal doen. Ook zijn we getuige van de totstandkoming van dat beroemde eerste nummer ná de aanslag, wat een hels karwei moet zijn geweest. We kunnen alleen maar respect opbrengen voor deze mensen. Respect dat ook uit deze – absoluut niet voor ramptoeristen bedoelde – documentaire spreekt. Mooi dat dit eerbetoon er is, jammer dat het geen betere film is geworden.

Monica Meijer

‘Je suis Charlie’ verschijnt donderdag 21 april 2016 op DVD en is vanaf donderdag 17 december 2015 beschikbaar op VOD.