Jeanne Dielman, 23, quai du commerce, 1080 Bruxelles (1975)

Regie: Chantal Akerman | 202 minuten | drama | Acteurs: Delphine Seyrig, Jan Decorte, Henri Storck, Jacques Doniol-Valcroze, Yves Bical

Is ‘Jeanne Dielman’ een feitelijke beschrijving van smetvrees. Dat zou menig kijker bij voorbaat kunnen denken en zelfs afstoten. Jeanne Dielman (de veelzijdige Seyrig) is een Brusselse huisvrouw met een thuiswonende zoon, een zorgbehoevende baby en een bijverdienste in de thuisprostitutie. Van dat laatste zien we weinig anders dan het geringe bewijs; het grootste deel van de film gaat op aan aardappels schillen, het bad schoonmaken, de afwas doen – ga zo maar door.

Akerman doet dat echter met zo’n oog voor detail en timing dat het gaat schrijnen. Elke handeling maakt meer indruk, en dat terwijl je in het begin nog denkt: dit is een karakterintroductie. Neen, dit is Jeanne’s pretentieloze leven. Af en toe komt een man langs voor seks, er wordt weinig gesproken. Gelaten acceptatie is het ook weer niet, Jeanne is een trotse vrouw, tot in de puntjes verzorgd. Overleven is ook levenskunst, en we zien het voor ons.

Is de film na 1,5 uur wel gedaan? Opnieuw neen: Akerman trekt door, en wederom niet zonder reden. De enscenering verschuift van het claustrofobische appartement naar buiten. We volgen Jeanne de straat op. Wat gaat ze doen? Lopen met dezelfde rechte rug als waarmee ze thuis het gehakt kneedt of in haar glas thee roert. Ze doet boodschappen, mijn god, bedenk eens iets leuks als sociaal contact buiten de deur.

Opnieuw dezelfde aandacht voor detail. Wat zien wij, zonder dat veel wordt uitgelegd? Jeanne is een vrouw met een voor de buitenwereld respectabel leven, ze verdient haar eigen brood. Niemand weet hoe, niemand vraagt het zich af, geestelijke onttakeling is haar deel. Ze draagt haar lot. Maar waardig is het wel, en wie zijn wij om te oordelen of het goed of kwaad is? Akerman doet dat niet. Met een verrassende afwikkeling, dat wel. Een opluchting, is het op een of andere manier.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 4

Bioscooprelease: 4 juni 2020
VOD-release: 17 februari 2021 – 7 april 2021 (IFFR Unleashed: 50/50)