JFK (1991)

Regie: Oliver Stone | 189 minuten | drama, misdaad, thriller | Acteurs: Kevin Costner, Sissy Spacek, Gary Oldman, Tommy Lee Jones, Kevin Bacon, Jack Lemmon, Walter Mattau, Jay O. Sanders, Edward Asner, Michael Rooker, Laurie Metcalf, Donald Sutherland, Joe Pesci

Wie vermoordde John F. Kennedy? Door authentieke beelden met nagespeelde scènes te vermengen, zwart-wit met kleur en met een snelle, complexe montage en cameravoering wordt een duizelingwekkende cocktail van geschiedenis en theorieën geschapen, waaruit geen eenduidig antwoord op de centrale vraag valt te geven. Een nieuwe vraag wordt opgeworpen: wat is feit en wat is fictie? In Oliver Stone’s meesterwerk loopt het allemaal door elkaar. De regisseur heeft nooit beweerd de waarheid te verfilmen, alleen een prikkelend alternatief voor de conclusies van de Warren commissie dat Lee Harvey Oswald de moordenaar was en drie schoten afvuurde. De ‘bewijsvoering’ van de commissie wordt hier dusdanig gefileerd, dat de kijker zich af gaat vragen in hoeverre deze oorspronkelijk op feiten gebaseerd was. Het is een absolute verdienste van Stone’s film dat de raadselachtige moord op een Amerikaanse president hernieuwd onder de aandacht gebracht werd en in het Congres leidde tot het vrijgeven van verschillende dossiers rondom de moord.

De cast is vlekkeloos, met een ingetogen Costner als de gedreven en vasthoudende Garrison als centraal punt, met rondom hem zijn twijfelende vrouw (Spacek) en medewerkers (Sanders met name). Daar tegenover staan in de bijrollen, vertolkt door louter sterren, vaak wat schimmige figuren die wellicht iets weten over de moord en allen hun puzzelstukje bijdragen. Vooral Lemmon als alcoholische sukkel, de altijd hyperactieve Pesci als de paranoïde David Ferrie, en Donald Sutherland als de mysterieuze X vallen hierbij op. Speciale vermelding voor Tommy Lee Jones, als de verdachte ondernemer Clay Shaw en Gary Oldman als “moordenaar” Lee Harvey Oswald, die beiden totaal in hun rol verdwijnen. Al het acteerwerk van hoog niveau, maar Jones en Oldman zijn de pareltjes in de kroon.

Zoals gezegd is Costner het middelpunt als brave burger die tot het ‘establishment’ behoort als voormalig FBI-agent en nu officier van justitie. Zijn duik in de moordzaak lijkt wellicht wat onzinnig in het begin en hij wordt dan ook regelmatig voor gek verklaard (wellicht ook door de sceptische kijker), totdat blijkt dat er een aantal aspecten van de moord in het rapport van de Warren-commissie onderbelicht of onbesproken blijven. Als er gaandeweg getuigen dood gaan, zijn kantoor afgeluisterd wordt en hij met de dood bedreigd wordt, lijkt het erop dat hij toch op het goede spoor zit. Één en ander zal eind jaren zestig uitmonden in een geruchtmakende rechtszaak, waar het laatste deel van de film voor gereserveerd is. In deze slotakte komt zijn vooronderzoek samen en wordt in de rechtszaal met maquettes, films en foto’s bewezen dat er een samenzwering was tegen het leven van president Kennedy.

Briljante, met liefde gemaakte film die op alle fronten scoort en terecht Oscars won voor camerawerk en montage. Na het zien van deze film is de vraag die John F. Kennedy vermoordde, niet beantwoord, maar de kijker zal in elk geval niet meer voetstoots aannemen dat het Lee Harvey Oswald was.

Hans Geurts

Waardering: 5

Bioscooprelease: 28 februari 1992