Joan Baez: I Am a Noise (2023)

Regie: Miri Navasky, Maeve O’Boyle, Karen O’Connor | 113 minuten | muziek, documentaire, biografie | Met: Joan Baez, Gabriel Harris, Pauline Baez, Joan Baez Sr., Albert Baez, Mimi Fariña, Sarah Schneider, Christiane Amanpour, Bob Dylan, Richard Farina, David Harris, Martin Luther King, Hanna Shykind

Aan lef ontbreekt het de drie co-regisseurs van de documentaire ‘Joan Baez: I Am a Noise’ niet. Om na een loopbaan van zestig jaar het initiatief te nemen om een bijna twee uur durende documentaire te maken over iemand die zoveel heeft meegemaakt in haar carrière, die zo vaak het middelpunt van allerlei controverses is geweest, drugs, politiek, die succesvol is geweest met zoveel verschillende muziekstijlen, die zoveel spraakmakende romantische relaties heeft gehad met evenzoveel spraakmakende partners, van Bob Dylan tot Steven Jobs … Om over zo iemand een documentaire te maken dan moet je echt wel lef hebben en een origineel idee over de aanpak. Om maar meteen met het eindoordeel te beginnen: ‘Joan Baez: I Am a Noise’ is een adembenemende documentaire over een artieste die er niet voor terugdeinst om stelling te nemen en de kijker inzicht te geven in haar kwetsbaarheid, de meest intieme momenten van haar leven en haar psyche.

Het is nu eens niet een klassieke biopic als levensoverzicht waarin beroemdheden worden geïnterviewd over andere beroemdheden, of waarin plichtmatig de belangrijkste hits worden besproken. De documentaire heeft een bijna peilloze diepte door het gebruik van ego-documenten zoals geschreven en gesproken brieven, privé filmpjes van de familie Baez, vele intieme dagboekfragmenten, niet alleen van Joan Baez zelf, maar ook van haar zus Mimi en van haar moeder.

Bovendien worden de opnames geheel in de lijn van deze persoonlijke documenten geschoten in een onderkoelde stijl, zonder high-tech studio-opnames of verfijnde audiotechnieken. De opnames zijn zoveel als mogelijk gemaakt met natuurlijk licht en met veel backstage momenten zodat de kijker het gevoel heeft dat zij permanent zit te kijken naar “echt” materiaal en daarmee een grote betrokkenheid kan voelen. Die betrokkenheid slaat niet alleen op het beeld, maar vooral op datgene wat naar voren wordt gebracht door Joan Baez zelf over haar familie en haar persoonlijke relaties.

In aanvulling op deze stijlelementen is ook de keuze van de onderwerpen die over het voetlicht worden gebracht een cruciaal element in de kracht van de documentaire. Enige chronologie wordt wel gehanteerd in ‘Joan Baez: I Am a Noise’. Zo leren we al vrij snel dat zij al vroeg angst- en paniekaanvallen had. Deze gaan samen met diepe depressies en momenten van grote euforie. De permanente strijd tegen de duivels in haar hoofd is een rode draad in ‘Joan Baez: I Am a Noise’.

Voor een deel verklaart dit ook waarom Baez telkens weer in het oog van de storm terechtkomt. In het begin van de jaren zestig begint zij een relatie met de dan volstrekt onbekende Bob Dylan, helpt hem op het podium en lanceert hem zo in de entertainmentwereld, met als gevolg dat hun relatie kansloos op de klippen loopt. Het is een beetje de story of her life… Ze loopt mee naast dr. Martin Luther King in 1963 in de beroemde “civil rights” mars op Washington, en treedt op achter hetzelfde katheder waarachter King zijn beroemde rede zal uitspreken waarin hij vertelt over de droom die hij heeft voor zijn kinderen. De bereidheid van Baez om ook de allerpijnlijkste momenten van haar leven in deze productie op tafel te leggen zorgt ervoor dat de kijker tot in het meest intieme detail van haar (familie)leven wordt meegezogen.

Ze zingt en demonstreert heftig tegen de aanwezigheid van de Amerikanen in Vietnam en wordt daarvoor in de gevangenis gezet. Ze ontmoet dan Dave Harris – een dienstweigeraar – die ze na drie maanden huwt (1968) en van wie ze zwanger raakt. Hij gaat voor bijna twee jaar naar de gevangenis en Baez blijft alleen achter met de baby. In hun brieven komt duidelijk naar voren dat voor Baez het erg moeilijk is om de lijdensweg die ze moet afleggen in die periode vol te houden. Kort nadat Harris uit de gevangenis komt gaan ze uit elkaar.

Tegen het einde van de documentaire komen beschuldigingen van haar jongste zuster Mimi en haar oudste zus Pauline boven water tegen hun vader dat ze zouden zijn misbruikt. Deze beschuldigingen zorgen voor een verwijdering tussen de dochters en hun vader die deze beschuldigingen overigens altijd heftig heeft ontkend. Dan blijkt ook vergeving een belangrijk thema te zijn. Uiteindelijk kan zij zich verzoenen met haar vader, ook al is dat na de dood van haar beide zussen die beiden aan kanker overlijden.

Zij is nog steeds voor vele generaties een prominent rolmodel. Joan Baez heeft ongeveer een miljoen streams per maand op Spotify hetgeen aangeeft dat ze, ook op 83-jarige leeftijd nog steeds een artieste is die ertoe doet. ‘Joan Baez: I Am a Noise’ bevestigt volledig waarom dat zo is.

Ton IJlstra

Waardering: 4.5

Speciale vertoning: IN-EDIT Festival 2024
Bioscooprelease: 13 juni 2024