Joyland (2022)

Regie: Saim Sadiq | 126 minuten | drama | Acteurs: Ali Junejo, Rasti Farooq, Alina Khan, Sarwat Gilani, Salmaan Peerzada, Sameer Sohail, Sania Saeed, Ramiz Law, Honey Albela, Priya Usman Khan, Honey, Shahbaz Rafiq, Iftikhar India, Umar Fiaz, Pakeeza Batool, Eeshal Ali, Shiza Moin

Op het filmfestival van Cannes van 2022 ontving ‘Joyland’ de Juryprijs Un Certain Regard en de Queer Palm. Daarna vervolgde het zijn zegetocht als de Pakistaanse Oscarinzending voor beste buitenlandse film. Maar toen de distributie van de film eenmaal in Pakistan zelf dichterbij kwam, kreeg het ministerie van Informatie naar aanleiding van bezwaren van enkele conservatieve groepjes koudwatervrees en trok de film terug uit de nationale distributie. Volgens het ministerie strookten bepaalde thema’s niet met de sociale waarden en morele standaarden van de Islamitische samenleving. Het verbod op de distributie is uiteindelijk alleen bij de provincie Punjab gebleven, nota bene waar het zich afspeelt. Dit is ontzettend jammer, want het zal zeer zeker een gemis zijn voor de bioscoopbezoekers aldaar.

De Pakistaanse Haider Rana (Ali Junejo) is al lange tijd werkloos en helpt daarom zijn schoonzus Nucchi (Sarwat Gilani) in het huishouden. De hechte familie onder één dak bestaat uit Nucchi en Haiders broer Saleem (Sohail Sameer), hun drie dochters, opa, en patriarch bij uitstek, Rana Amanullah (Salmaan Peerzada), en Haiders echtgenote Mumtaz (Rasti Farooq). Opa Rana ziet het liefst dat zijn jongere zoon en Mumtaz de eerste kleinzoon voortbrengen. Hoewel de twee veel liefde voor elkaar kennen, zijn ze hier nog niet aan toe. Volgens de omgeving ligt dit vooral aan te weinig mannelijkheid bij Haider. Dan krijgt hij de kans op een goedverdienende baan. En omdat hij weer gaat werken, moet Mumtaz tegen haar zin stoppen als visagiste. Maar wat Haider geheim houdt voor zijn familie, is dat hij als achtergronddanser bij een danstheater werkt voor de transgender Biba (Alina Kahn). Hij is op slag verliefd op de choreografe en weet zich absoluut geen raad met de ontluikende gevoelens voor Biba. Daarnaast wil hij Mumtaz en zijn familie niet beschamen.

Het voortkabbelende ‘Joyland’, vernoemd naar het oudste pretpark in Lahore, de hoofdstad van de Pakistaanse provincie Punjab, kijkt subtiel naar de liefde tussen de stille en met zichzelf worstelende Haider, de montere Mumtaz en de uitgesproken Biba. De situatie is vaak complexer dan het op het eerste gezicht lijkt: iedereen heeft zo zijn heimelijke redenen. Overigens de daders van homofobie en misogynie ook, veelal vaders en zonen in dit verhaal. Des te triester is het om te zien hoe de slachtoffers ongemeen hard gebukt gaan onder de vraag: wanneer komt de bezinning?

Tegelijkertijd toont de film dat in de strikt patriarchale samenleving, waarin iedereen elkaar in de gaten houdt en de maat neemt (lees: bijna constant), er langs de rafelranden en midden in families, naarstig word gezocht naar ruimte voor anders zijn, ontplooiing van het individu. En als die nodige ruimte er niet komt dan claimt iemand die vrijheid wel, tegen alle stroom op, soms puur om te overleven, zoals de onbevreesde Biba en haar transgender vrienden.

De filmmakers stellen op eigenzinnige en licht poëtische wijze gevoeligheden in de Pakistaanse samenleving aan de kaak, waaronder man-vrouw-verhoudingen en verschillende seksualiteiten en genders. Meestal doen ze dit gevoelig met mooie en precieze beelden, maar af en toe ook met de botte bijl. Het drama vliegt dan ook wel eens uit de bocht. Echter, wat wil je in deze zeer nijpende situaties? Ook neemt ‘Joyland’ best veel hooi op zijn vork waardoor het iets uit balans is qua tempo. Niettemin weten de beslommeringen van de familie Rana de kijker alleszins te raken.

Roy van Landschoot

Waardering: 4

Bioscooprelease: 13 april 2023
Speciale vertoning: Movies That Matter Festival 2023
VOD-release: 12 juli 2023