Justiça (2004)

Regie: Maria Ramos | 100 minuten | documentaire | Met: Carlos Eduardo, Fátima Maria Clemente, Maria Ignez Cato, Elma Lusitano, Geraldo Luiz Mascarenhas Prado, Alan Wagner

‘Justiça’ (“recht”) volgt meerdere jonge verdachten in hun gang door het systeem, maar laat vooral de lotgevallen zien van de achttienjarige Carlos Eduardo, vader van een dochtertje en in afwachting van de geboorte van zijn tweede kind. Dit keer is hij opgepakt nadat hij een gestolen auto tegen een boom heeft gereden. In een overbevolkte kooi zit hij zijn voorlopige hechtenis uit. Hij wordt in ‘Justiça’ samen met zijn moeder en zijn vriendin gevolgd vanaf het eerste verhoor bij de rechter tot en met zijn veroordeling.

Net als in haar met een Gouden Kalf bekroonde film ‘Desi’ (2001), hanteert Maria Ramos een observerende stijl van filmen. Ze creëert een beklemmende sfeer met verstilde beelden van de verhoren en toont de mensonterende situatie van de voorlopige hechtenis. Het is eigenlijk verbazend dat de autoriteiten Ramos toestemming gaven om deze beelden te schieten, want ze zijn bepaald niet flatterend voor het Braziliaanse gevangeniswezen. In ‘Justiça’ laat de camera niet alleen de favela’s aan de randen van Rio zien waar Carlos Eduardo en zijn vriendin leven, maar zij gaat ook mee naar het kantoor en gezin van de rechter en de advocaat die bij zijn zaak betrokken zijn. Dat toont ook een dramatisch contrast tussen arm en rijk; de uitzichtloze sloppen en werkeloosheid bij hun cliënten versus de keurige modelgezinnen van rechter en advocaat. Zoals bij veel nieuwe documentaires lijkt de camera alleen maar te registreren. Er is geen achtergrondmuziek, er komen geen deskundigen aan het woord en er is geen commentaarstem. Sterk daarvan is dat de kijker zelf zo zijn gedachten erover kan ontwikkelen, de krachtige beelden op zich kan laten inwerken. Nadeel van die documentaireschool is dat je de zaal verlaat met een hoop impressies, sfeer en gevoelens, maar zonder extra inzicht of begrip over wat je meent allemaal te hebben gezien.

Maar de film laat desalniettemin een diepe indruk achter. Misschien vooral omdat hij de vicieuze cirkel toont van armoede, misdaad en straf zonder uitzicht op verbetering. Rechters draaien mee in dat systeem door per dag zoveel mogelijk veroordelingen te scoren en advocaten voeren een vertwijfelde strijd. In het geval van Carlos lijkt er bij die strijd sprake van twee mogelijke resultaten: wegkwijnen in de gevangenis of wegkwijnen in “vrijheid” in de sloppen. Arm en rijk reageren schijnbaar eensgezind op die impasse, met de hartenkreet: “Het is Genoeg!” Het is zowel de uitroep van de moeder van Carlos als die van een rechter van de Hoge Raad, onwetend van elkaar.

Endre Timar

Waardering: 3

Bioscooprelease: 6 mei 2004