Kabhi Alvida Naa Kehna – KANK (2006)
Regie: Karan Johar | 192 minuten | drama, familie, romantiek, musical | Acteurs: Shahrukh Khan, Amitabh Bhachchan, Abishek Bhachchan, Rani Mukerjee, Preity Zinta, Kirron Kher
‘Kabhi Alvida Naa Kehna’ (“Zeg nooit vaarwel”) is de langverwachte en veelbesproken nieuwe film van regisseur Karan Johar, die met deze film interessante en uitdagende thematiek behandelt, zeker voor Indiase begrippen. Het is geen dertien-in-een-dozijn Bollywoodfestijn waarbij een jongen en meisje elkaar, tussen het overkomen van wat obstakels door, het hof maken, om uiteindelijk met elkaar in het huwelijk te treden; een instituut dat doorgaans als heilig en utopisch wordt voorgesteld. Nee, Johar laat hier een progressieve blik zien op moderne (Indiase) huwelijken. Niet alles is rozengeur en maneschijn, zo blijkt. Man-vrouw verhoudingen zijn anders dan vroeger, en liefde en geluk binnen het huwelijk zijn niet zo vanzelfsprekend als in het verleden vaak werd gesuggereerd.
Er broeit dus van alles in de levens van de twee paartjes die in de film figureren, en Johar heeft een topcast verzameld om ons door alle moeilijkheden en ambiguïteiten heen te leiden. De immens populaire “leading man” Shahrukh Khan is de mannelijke huisvredebreker in het verhaal, en als vrouwelijke mede-schuldige is er niemand minder dan ‘Black’-ster Rani Mukherjee, die al verschillende keren eerder met Khan werkte (‘Veer-Zaara’, ‘Khuch Khuch Hota Hai’, ‘Paheli’) en hier, van alle aanwezige (top)acteurs in de film, de meeste indruk maakt. Ook hét hedendaagse icoon van Bollywood, nestor Amitabh Bachchan is aanwezig, samen met zoon Abishek, die in de film dezelfde rol vervult en daarnaast de echtgenoot van Rani speelt. Vader Bachchan zorgt vooral voor de zeer gewenste gezonde dosis humor. Zijn losbandige personage is continu aan het feesten of met half ontkleedde vrouwen (meestal blank) in de weer, en dit zorgt voor flink wat (geslaagde) slapsticksituaties, waaronder een leuke parallelmontage tussen de twee huwelijken in de film. Het knappe gezichtje van Preity Zinta rondt de sterrencast af. Deze actrice is al bijna even populair als Rani en gaat ook duidelijk vooruit wat acteerwerk betreft.
‘KANK’ is prachtig geschoten, heeft aantrekkelijke muzikale nummers (afgezien misschien van het disconummer “Where’s the party tonight?”, dat wat flauwtjes aandoet), en er wordt meestal zeer bevredigend geacteerd. Minstens zo belangrijk: de film heeft inhoud. In ‘Khuch Khuch Hota Hai’ liet Johar al zien een scherp oog te hebben voor werkingen van relaties en de subtiliteiten van (romantische) gevoelens, en ook in ‘KANK’ komen er verschillende treffende observaties voorbij en zijn de personages en onderlinge relaties vaak interessant vormgegeven. In het huwelijk tussen Rhea (Zinta) en Dev (Khan) is het de vrouw die de broek aanheeft, en dus de traditionele mannenrol vervult, dit ten ongenoegen van Dev. Laatstgenoemde lijkt in het begin nog een veelbelovende toekomst tegemoet te gaan, wanneer we hem een belangrijke voetbalwedstrijd zien winnen – waarin heel mooi zijn gezicht lange tijd buiten beeld blijft om de anticipatie bij de kijker over zijn identiteit te vergroten – waarna hij een miljoenencontract krijgt aangeboden. Maar hij ziet zijn rijke, onafhankelijke leven in rook opgaan wanneer hij aangereden wordt en niet meer kan voetballen. Hij is nu de huisvader, terwijl zijn vrouw de kost verdient.
Rhea hecht veel belang aan haar carrière en heeft hierdoor minder tijd voor haar kind, wat haar door Dev even goed wordt ingewreven wanneer ze de jongen tevreden probeert te stellen door het kopen van een spelcomputer nadat ze net een voetbalwedstrijd van de kleine knaap heeft gemist. Dev snauwt haar toe: “Als ze tijd verkopen in die speelgoedwinkel, koop dat dan maar ’s voor hem”. Tegelijkertijd maakt ze later in de film de terechte opmerking dat mannen nooit voor egoïst werden uitgemaakt als ze carrière wilden maken en hun vrouw de meeste opvoedingstaken lieten uitvoeren. Waarom moet een vrouw zich dan wel verantwoorden? Ook wanneer Dev bij haar komt na het bekend raken van zijn affaire, gebruikt Rhea een spiegelende argumentatie. “Zou jij me weer terugnemen of vergeven wanneer ik zou hebben gedaan wat jij nu hebt gedaan?”. Hij geeft geen antwoord, maar zij weet wel wat het moet zijn: “Nee”. En dus kan Dev inpakken. Op deze momenten laat Preity Zinta zien niet alleen maar een schattig gezichtje te hebben voor luchtige romantische rolletjes, maar dat ze zich ook dramatisch gezien staande kan houden. Alweer een hele vooruitgang sinds ‘Veer-Zaara’.
Hoewel Dev een punt heeft met betrekking tot Rhea’s afwezigheid bij de opvoeding van hun kind, is zijn gedrag vaak disproportioneel vijandig. Het is duidelijk dat hij gefrustreerd is door de machtsverdeling in zijn huwelijk en zijn eigen onvermogen om voor zichzelf te zorgen. Als gevolg hiervan slaat hij vaak zijn klauwen uit naar de mensen om hem heen. Zelfs, en dit komt de effectiviteit van de belangrijkste verhouding in de film niet ten goede, naar Maya (Mukherjee), wanneer zij zijn pad kruist. Hij is brutaal en beledigend, en later aanmatigend bezitterig, en het is daarom niet helemaal duidelijk wat Maya voor hem voelt. Zij heeft behoefte aan iemand met wie ze kan praten, en dat kan ze inderdaad met hem, maar sympathiek is de man meestal niet te noemen.
Ze lijken vooral naar elkaar toe te trekken, zoals Dev zelf in de voice-over verklaart, omdat ze allebei incompleet zijn, en op die manier weer compleet wanneer ze samen zijn. Hij geeft namelijk ook toe dat ze heel verschillend zijn. Dit hoeft niet uit te maken, en is best begrijpelijk – ze trekken naar elkaar toe door hun soortgelijke situatie – maar om dan te suggereren dat dit een soort ultieme relatie is die later doorgezet moet worden, lijkt een vergissing te zijn. Zo halverwege de film lijkt er daadwerkelijk een interessante klik te ontstaan, en ook de mooie muzikale montage laat een romantisch stelletje zien, maar veelal vliegen ze elkaar in de haren of is hun affaire doordrenkt met grote smart. We krijgen niet de indruk dat deze twee personen bij elkaar horen te zijn en dat ze er een passionele relatie op na houden. De luchtigere momenten tussen deze twee zijn dan wel weer heel leuk. Zo demonstreert zij in een beddenwinkel hoe hij zijn vrouw eens zou moeten masseren als ze thuiskomt, en laat hij haar in een lingeriewinkel een spannende outfit zien waar ze haar man een groot plezier mee zou doen. Deze laatste suggestie heeft een hilarisch resultaat wanneer Maya thuis verschijnt in een sexy stoeipakje met zweepje en blinddoek om, terwijl haar huiskamer gevuld is met haar schoonvader en een stel vrienden van man Rishi. Erg leuk om Rani Mukherjee hier haar gedistingeerde imago even van zich af te zien gooien en zich met plezier in deze rol van sexvamp te zien storten.
Afgezien van deze uitwisselingen van tips, wanneer Dev en Maya echt tot leven komen als stel, is er niet sprake van een overdaad aan chemie tussen het tweetal. Wat dat betreft hadden Rishi en Rhea beter met elkaar een affaire kunnen beginnen. Wanneer deze twee over straat lopen en samen klagen over hun teleurstellende huwelijk en partner, springen er wel duidelijk vonken over en is er sprake van een natuurlijke speelsheid die meestal ontbreekt tussen Maya en Dev.
De belangrijkste conclusie is dat de twee huwelijken die hier op losse schroeven komen te staan, niet gelukkig of geslaagd waren, en dat de betrokkenen hier tegenover zichzelf en de ander eerlijk moeten zijn. Maya heeft haar huwelijk vooral op vriendschap gebaseerd en dat breekt zich toch op, zowel voor haar zelf – ze wil nog steeds échte liefde, als voor haar partner – Rishi kan op weinig passie rekenen in hun relatie en raakt alsmaar gefrustreerder. Deze conclusie wordt op een bijna perfecte manier doorgezet in een geweldig en subtiel geschreven en geacteerd laatste half uur, waarin iedere acteur zich van zijn beste kant laat zien. De eindconfrontaties in de twee huwelijken, de periode waarin de twee schuldigen op zichzelf zijn en vrede proberen te vinden – mooi gevat in een muzikale montage, en vervolgens de verzoening (als vrienden) met de vorige partners: dit is allemaal erg goed uitgevoerd. Het is daarom jammer dat het absolute einde niet geheel consistent lijkt te zijn met de centrale thematiek, aangezien de individuele personages toch weer een bindende relatie moeten vormen, zonder noodzakelijkerwijs een solide basis hiervoor gevormd te hebben. Maar, wellicht kan dit gezien worden als een cyclische beweging: het idee dat mensen toch bepaalde gewoontes en behoeftes hebben, en er geen makkelijke oplossingen zijn.
Al is de film niet vlekkeloos, in ieder geval voor de Westerse kijker, door de niet geheel bevredigende vormgeving en uitkomst van de affaire en de (traditionele) melodramatische of té expliciet uitgesproken situaties, ‘KANK’ is over het geheel genomen een interessante en volwassen film geworden. Een productie die technisch en qua acteerwerk goed deugt en inhoudelijk gezien eens niet de gebaande paden betreedt. Eenieder die al enigszins bekend is met Bollywoodfilms en (hierdoor) niet allergisch is voor wat sporadische kitsch, en tegelijkertijd geïnteresseerd is in de wat minder romantische kanten van relaties, kan deze film zonder meer een kans geven. Maar zelfs voor de gemiddelde “Bollywoodmaagd” is deze film vaak zeer de moeite waard. Drama, humor, muziek, een snufje romantiek: er zijn slechtere manieren om drie uur door te brengen.
Bart Rietvink