Kaddafi: Our Best Enemy (2011)
Regie: Antoine Vitkine | 95 minuten | documentaire
Het jaar 2011 gaat de geschiedenis in als het jaar waarin de Arabische Lente de nieuwsbulletins en kranten domineerde. In verschillende landen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten kwam de bevolking in opstand tegen de heersende regimes. De grote mogendheden in het Westen waren vooral geïnteresseerd in de gebeurtenissen in Libië, een land met een onschatbare rijkdom aan olie en gas. De excentrieke leider van het Noord-Afrikaanse land, Moammar Kaddafi (verschillende schrijfwijzen worden gehanteerd, wij houden het bij deze) regeerde al 42 jaar met harde hand. In 1969 pleegde hij een staatsgreep, waarbij koning Idris I, die het land twintig jaar eerder naar onafhankelijkheid had geleid, werd afgezet. Kaddafi voerde zijn geheel eigen politieke filosofie in; een combinatie tussen islamisme en populistisch socialisme en probeerde naar het voorbeeld van zijn idool Nasser een Pan-Arabische unie op te richten. Kaddafi zag zichzelf niet alleen als leider van Libië, maar van de hele Arabische wereld, zo leert de documentaire ‘Kaddafi: Our Best Enemy’ (2011) van de jonge Franse regisseur Antoine Vitkine ons.
De film gaat uitgebreid in op de regeerperiode van de vroegere kolonel en toont hoe hij in de jaren zeventig en tachtig optrad als grote financier van talloze terroristische bewegingen. Kaddafi lag constant in de clinch met westerse grootmachten als de VS, Groot-Brittannië en Frankrijk. Verschillende invloedrijke en direct betrokken politieke adviseurs van die landen komen aan het woord. Het is jammer dat Vitkine ze niet introduceert en je eigenlijk uit hun verhaal af moet leiden wie ze zijn en aan welke kant ze staan. Namen krijgen we helaas niet. Gelukkig zijn enkele sprekers dusdanig bekend dat ze geen introductie nodig hebben: niemand minder dan Tony Blair en Condoleezza Rice komen aan het woord. Zij spreken met name over de tijd waarin de ongrijpbare Kaddafi, die het Westen jarenlang dwars zat met zijn strapatsen, zijn toenadering juist zocht tot de VS, Groot-Brittannië en Frankrijk. Al wist je nooit helemaal zeker of hij meende wat hij zei of niet.
‘Our Best Enemy’ is een zorgvuldig gedocumenteerde film die een schat aan informatie biedt voor iedereen die interesse heeft in de wereldpolitiek en graag zou willen weten hoe het er achter de schermen aan toegaat. Met informatieve archiefbeelden en tal van interessante talking heads weet Antoine Vitkine een rijk beeld te schetsen van het onaantastbare fenomeen Moammar Kaddafi. Hoewel, onaantastbaar…? De film eindigt met de Arabische Lente en als gevolg van de opstanden het opjagen en uiteindelijk doden van de ‘Broeder Leider’, zoals Kaddafi in eigen land genoemd werd. In verhouding tot de zorgvuldig uitgedokterde rest van de film wordt het einde wat afgeraffeld. Typisch gevalletje ‘we moeten het ijzer smeden als het heet is en de film zo snel mogelijk na zijn dood uitbrengen’ wellicht? Hoe het ook zij, het gehaaste einde is – met het ontbreken van ‘naambordjes – een van de weinige minpunten aan deze verder uitstekende en zeer informatieve documentaire.
Patricia Smagge