Kan door huid heen (2009)
Regie: Esther Rots | 94 minuten | drama | Acteurs: Rifka Lodeizen, Mattijn Hartemink, Chris Borowski, Elisabeth van Nimwegen, Roel Goudsmit, Anita Donk, Hans Zuijdveld, Wim Opbrouck, Tina de Bruin
Handen die door gras heen woelen, lege blikken, een vervallen huis, onheilspellende geluiden, betoverende muziek, kou tot op het bot: ‘Kan door huid heen’ is het spannende regiedebuut van Esther Rots. De kijker van deze door Rots zowel geschreven, geregisseerde, gemonteerde als geproduceerde film wordt – net als de hoofdpersoon in het verhaal – meegesleurd, overrompeld en overweldigd. Maar ook geraakt, geïnspireerd en vermaakt.
De film gaat over Marieke (Rifka Lodeizen), die probeert het hoofd boven water te houden in een eenzame strijd tegen langzaam gek worden. Aan het begin van de film is het net uit met haar vriend (het eerste woord dat we horen is “klootzak!” ) en zien we haar in haar appartement in Amsterdam. Dan komt de indringer en verandert haar leven nog meer. Marieke verhuist naar een bouwvallig huis in Zeeland, waar we haar zien rondlopen, wegkruipen, wijn drinken, kou lijden, muren blauw verven, de nuchtere buurman ontmoeten en vechten met herinneringen.
Rots filmt net als de door haar bewonderde gebroeders Dardenne (‘Rosetta’, ‘Le silence de Lorna’) haar hoofdpersoon dicht op de huid en zonder veel uit te leggen. Toch is ‘Kan door huid heen’ een ander soort film. Het bijzondere aan deze film is namelijk dat het verhaal niet zozeer op een narratieve, maar eerder op een associatieve manier wordt verteld. Dat wil zeggen: de samenhang tussen de beelden is niet volgens een vaste vertelstructuur, maar vormt zich direct in onze verbeelding. Kijken naar de film is als het meemaken van een droom, waarin vreemde flarden en beelden toch precies in het verhaal passen.
Doordat we geen verschil kunnen zien tussen wat ‘echt’ gebeurt en wat in Marieke’s waanbeelden gebeurt, (houdt ze haar belager echt gevangen in het huis?) wordt haar desoriëntatie vanzelf ook de onze. Net als bij ‘Rosetta’ ontstaat een intiem portret, maar waar we bij de Dardennes toeschouwer op afstand blijven, worden we door Esther Rots ook emotioneel betrokken bij Marieke.
Dat heeft voor een groot deel te maken met de indrukwekkende muziek van componist, schrijver en (film-)kunstenaar Dan Geesin. Hij maakte knarsende, schurende, verontrustende geluiden, die de beelden op een zintuiglijke manier ondersteunen, maar ook bijzonder mooie liedjes, spaarzaam toegediend op precies de goede momenten.
Er is een moment dat de film even uit de bocht vliegt. Dat is wanneer Rots Marieke hardop laat denken. Omdat we haar gedachtegang al steeds in haar blikken en gedrag volgen, is het raar wanneer Marieke opeens uitspreekt wat ze denkt. (“Kut, wat hoor ik nou?”) Alsof je vanuit de angstgevoelens van Marieke even teruggestuurd wordt naar een toneelstukje over iemand die bang is. Maar de film, die staat als een huis, lijdt er gelukkig niet onder.
Lodeizen, die met haar hoofdrol in ‘Escort’ (2006) van Frans Ketelaar al duidelijk liet zien dat zij alles in huis heeft om een film lang te blijven fascineren, speelt Marieke’s verandering van stoere Amsterdamse meid naar isolement en waanzin subtiel, puur en erg geloofwaardig. Bijna alsof ze het niet speelt, maar meemaakt. En wij mogen dat allemaal zien. En we willen het allemaal zien, want Rifka Lodeizen is iemand waar je graag anderhalf uur naar wil kijken.
Esther Rots won met haar korte films, waarvan er twee in Cannes vertoond werden, al veel prijzen. Toch bleef ze in Nederland nog vrij onbekend. ‘Kan door huid heen’ gaat daar ongetwijfeld verandering in brengen. Hopelijk zal haar bijzondere manier van films maken niet veranderen.
Redactie Cinemagazine
Waardering: 4
Bioscooprelease: 29 januari 2009