Kijken in de ziel (2009)
Regie: Coen Verbraak | 210 minuten | documentaire
In zes afleveringen neemt televisiemaker en rasinterviewer Coen Verbraak ons mee in de wereld van de psychiatrie. Gezien door de ogen van hen die zich ‘specialist’ mogen noemen; de psychiaters. Twaalf specialisten schuiven aan tafel bij Verbraak voor een een-op-een gesprek. Allen met verschillende achtergronden, subspecialismen en standpunten. De onderwerpen die voorbij komen zijn voor elke gast hetzelfde, maar ook hun persoonlijke zwaktes, angsten en missers komen aan bod. Daarnaast worden ze geconfronteerd met uitspraken van collega’s; zijn ze het daar wel mee eens? En hoe kijken zij tegen bepaalde theorieën aan? De afleveringen hebben allemaal hun eigen thema. Aflevering 1 vormt de inleiding op de serie, waarbij vragen aan bod komen als: “Wanneer moet iemand in therapie?”, “kunnen psychiaters ‘door iemand heen kijken’?” en “wat kun je als psychiater eigenlijk doen voor iemand?”.
Aflevering 2 gaat in op het begrip ‘emoties’. Vormen deze de sleutel tot wie we zijn? Is ongelukkig zijn ook een reden om naar een psychiater te gaan? En wat is de biologie achter een depressie? Deel 3 richt zich op het belang van de kinderjaren. Hoe belangrijk zijn deze voor de rest van je leven? Is een slechte start per definitie desastreus? En hoe waren de kinderjaren van de psychiaters zelf? In aflevering 4 wordt de psychiaters de vraag gesteld wat beter helpt: pillen of praten? En is de psychiatrie wel te vergelijken met andere vakgebieden in de geneeskunde? ‘Depressies’ komen in de voorlaatste aflevering aan bod. Wat is een depressie precies? Hebben we te maken met een nieuwe volksziekte, of is er sprake van een hype? En wanneer is zelfdoding de enige oplossing voor een patiënt?
Deel 6 ten slotte richt zich vooral op de psychiaters zelf. Wat zijn hun eigen zwaktes? Zijn ze ooit met het vak begonnen om zichzelf te helen? En moet je als psychiater zelf veel hebben meegemaakt om je vak goed uit te kunnen oefenen? Zo klinisch als deze scheiding op papier lijkt, zo’n geheel vormen de afleveringen in de praktijk. De montage is subliem in zijn eenvoud en Verbraak weet op een zeer prettige manier steeds die vragen te stellen die bij de kijker zelf óók op de lippen branden. Alsof je het interview zelf houdt (helaas beschikt niet iedereen over het interviewtalent van Verbraak…). Hij geeft zijn gasten alle ruimte waardoor deze buitengewoon openhartig zijn over niet alleen hun vak, maar vooral ook over zichzelf. Hun eigen (vroegere) leed, falen bij patiënten en soms zelfs hun eigen psychoses; Verbraak krijgt het er allemaal uit.
Dat levert eerlijke, intieme en leerzame televisie op waarbij de beroepshouding meerdere malen terzijde wordt geschoven. Al zijn er natuurlijk altijd uitzonderingen, zoals in het geval van René Kahn. Sommige mensen zullen hem arrogant vinden, een gladjakker of een typisch ‘psychiaterstype’. Feit is wel dat deze nogal emotieloze specialist er mede debet aan is dat de psychiaters in deze serie goed hun verschillen qua opvattingen kunnen etaleren. Je zult als kijker sneller sympathie hebben voor bijvoorbeeld Witte Hoogendijk of Jules Tielens, maar dat wil niet zeggen dat deze psychiaters per definitie ‘beter’ zijn. Dat is het interessante aan de psyche van de mens; zoveel theorieën, zoveel mogelijke therapieën.
Al wordt in ‘Kijken in de Ziel’ maar al te duidelijk dat de mens nog zoveel niet weet van zijn eigen functioneren, dat het vak soms ook een kwestie is van ‘natte vingerwerk’. “Hoe meer de psychiater nodig is, hoe minder hij kan bereiken”, is een van de uitspraken die gedaan wordt. Coen Verbraak heeft in elk geval zéér boeiend en kwalitatief ijzersterk werk afgeleverd, door in een beroepsgroep te duiken waarover men zo veel niet weet en waar soms een waas van mysterie omheen hangt. Maar u kunt rustig gaan slapen; ook psychiaters zijn gewoon mensen!
Brian Ligtvoet