Klanken van oorsprong (2018)

Recensie Klanken van oorsprong CinemagazineRegie: Hetty Naaijkens-Retel Helmrich | 112 minuten | documentaire

In ‘Klanken van oorsprong’ neemt filmmaker Hetty Naaijkens-Retel Helmrich de kijker mee terug naar de jaren vijftig en de vroege jaren zestig toen Indo muzikanten furore maakten in Nederland. Deze Indo-Europeanen waren kort na de Tweede Wereldoorlog in grote getale overgekomen uit het toenmalig Nederlands-Indië. De situatie was daar als gevolg van de onafhankelijkheidsstrijd en in het bijzonder de Bersiapperiode voor hen onhoudbaar geworden. Sukarno had de Indonesiërs opgehitst tegen alles dat de schijn had van buitenlands gezag. Dat leidde tot een massale en uiterst gewelddadige volkswoede tegen onder andere burgers met een volledige of halve Nederlandse achtergrond. De Indo’s met hun (deels) Nederlandse wortels en opvoeding waren niet langer welkom en moesten vertrekken. In Nederland werden zij echter bepaald niet met open armen ontvangen. In ‘Klanken van Oorsprong’ vertellen Indo muzikanten over die bewogen periode uit hun leven: de traumatische ervaringen in Indonesië, de kille ontvangst in Nederland, en hun pogingen te aarden in een nieuw land.

De muziek bleek hun redding, want naast de Indonesische cultuur namen zij nog iets mee dat in Nederland praktisch onbekend was: de rock-‘n’-roll. Deze Amerikaanse muziek was in Indonesië veelvuldig op de radio te horen en was daar weer beïnvloed door de traditionele Indonesische muziek, zoals de Gamelan en Krontjong. Met hun exotische uiterlijk en opwindend moderne geluid boekten de Indo muzikanten grote successen in Nederland, en meer nog in Duitsland, of soms zelfs wereldwijd. Het is bijvoorbeeld onmogelijk om niet geraakt te worden door het geweldige spel van een band als de Tielman Brothers. Het enthousiasme voor hun virtuoze spel wordt aanstekelijk overgebracht door levenslange fans die nog steeds ontroerd raken bij het horen van het gitaarspel van Andy en het drumwerk van Loulou.

De kracht van ‘Klanken van oorsprong’ zit hem in de vitaliteit waarmee de muzikanten, die inmiddels de zeventig zijn gepasseerd, vertellen over de invloed van hun afkomst op hun muziek, en wat die muziek weer betekende voor hun nieuwe leven in een ander land. Het is een aaneenschakeling van mooie anecdotes, ontroerende verhalen en een vleug nostalgie, bij elkaar gehouden door goed gedoseerde historische informatie. De focus wil nog wel eens zwabberen als gevolg van de onderzoekende stijl van documentaire maken; nu eens ligt de nadruk op de muziek, dan weer meer op de persoon. Storend is dat echter niet, maar wanneer die twee onderzoeksgebieden samenvallen is ‘Klanken van oorsprong’ op zijn sterkst.

Alberto Ciaccio

Waardering: 4

Bioscooprelease: 21 juni 2018
DVD-release: 29 april 2019