Klass (2007)

Regie: Ilmar Raag | 97 minuten | drama | Acteurs: Vallo Kirs, Pärt Uusberg, Lauri Pedaja, Paula Solvak, Mikk Mägi, Riina Ries, Joonas Paas, Kadi Metsla, Trinn Tenso, Virgo Ernits, Karl Sakrits, Liina Joonas, Saara Kadak, Kaspar Kannelmäe, Brita Kikas, Mirjam Mesak, Max-Sander Mikli, Imre Paabo, Robin Pajuste, Petra Sauemägi, Kaarel Sööt, Silver Uusküla, Laine Mägi, Kaie Mihkelson, Merle Jääger, Marje Metsur, Kaspar Kaljas, Leila Säälik, Margus Prangel, Tiina Rebane

Toen een Finse scholier in 2008 een bloedbad op zijn school aanrichtte, werd het voor Europeanen nog maar eens duidelijk dat schietpartijen op scholen niet ‘only in America’ voorkomen. Pestkoppen en hun vaste doelwitten in de klas zijn dan ook een universeel verschijnsel. Wie kan er van zijn tijd op de middelbare school niet één of meer klasgenoten herinneren die qua gedrag of kleding buiten de toon vielen en het steevast moesten ontgelden? Drama’s zoals die in Finland laten zien dat als pesterijen maar lang genoeg doorgaan, de gevolgen soms niet zijn te overzien.

Filmmaker Ilmar Raag laat met ‘Klass’ zien dat treiteren ook op Estlandse scholen aan de orde van de dag is. De introverte Joosep vindt geen aansluiting in zijn klas vol luidruchtige pubers. De tiener is dagelijks het doelwit van plagerijtjes zoals het afpakken van zijn schoolspullen, tot meer serieuze pesterijen en zelfs fysiek geweld. Regisseur Raag brengt treffend in beeld hoe de hele klas de pestkoppen geen strobreed in de weg ligt. Iedereen lijkt het wel geestig te vinden hoe Joosep zijn dagelijkse kwellingen door de leiders van de rangorde in de klas ondergaat. Het lijkt voor de scholieren een spannende afwisseling van de dagelijkse sleur in het grauwe schoolgebouw.

Als Joosep na een gymnastiekles zonder kleren in de meidenkleedkamer wordt gedumpt, komt Kaspar, een van de verantwoordelijke jongens, tot inkeer. Eerst ziet hij af van deelname aan de treiterijen. Gaandeweg begint hij het meer en meer voor Joosep op te nemen. Dit tot grote ergernis van Anders, de jongen die in de klas duidelijk de dienst uitmaakt. De drang van Anders en zijn gevolg om hun positie in de klas te bevestigen wordt alleen maar sterker, waar Joosep en nu ook Kaspar de dupe van zijn. De agressie bij de pesterijen neemt toe, net als de gevoelens van wrok bij Joosep en Kaspar, die door alle ellende steeds meer naar elkaar toe worden gedreven. Na een vernederend voorval voor de ogen van de hele klas, is er voor Joosep en Kaspar geen weg meer terug: de enige manier om nog een greintje zelfrespect terug te claimen is door middel van wraak. Hoewel de definitieve omschakeling bij het duo een beetje uit de lucht komt vallen, zijn de beweegredenen voor de kijker overduidelijk.

Ilmar Raags Estlandse antwoord op het soortgelijke ‘Elephant’ (2003) is rauwer en realistischer in beeld gebracht dan regisseur Gus van Sants experimentele schooldrama. ‘Klass’ is aangrijpend en confronterend. De film doet je terugdenken aan de minder rooskleurige onderdelen van de middelbare school, die in je geheugen zijn verdrongen door herinneringen aan eerste liefdes en klassenfeestjes. Een eye-opener en een absolute aanrader.

Wouter Westerhof