Knielen op een bed violen (2016)

Regie: Ben Sombogaart | 112 minuten | drama | Acteurs: Barry Atsma, Noortje Herlaar, Marcel Hensema, Gaite Jansen, Bart Luppes, Nils Verkooijen, Willem Voogd

‘Knielen op een bed violen’, de filmbewerking van het gelijknamige boek van Jan Siebelink, vangt aan in een verrassend herkenbaar jaar 1928. Te zien is hoe een jongetje door zijn vader mee wordt gesleurd naar een orthodoxe kerkdienst in de openlucht. Zijn verbazing gaat na afloop over naar bewondering wanneer hij in de natuur Gods creaties aanschouwt. Aan zijne almachtigheid valt niet te tornen, zie je het ventje denken. De gele filter die in deze openingsscène over het beeld is gelegd, doet sterk denken aan de fotografie van die tijd. Het brengt de toeschouwer onmiskenbaar terug mee naar het verleden. Maar het is wel een verleden dat met de ogen van nu wordt gezien. Het gele kleurenpalet reflecteert onze hedendaagse perceptie van de vorige eeuw. Het 1928 van ‘Knielen op een bed violen’ is dus vooral een doelbewuste constructie. Zo zijn er in deze filmversie meer van zulke gemakkelijke trucages te betreuren.

‘Knielen op een bed violen’ vervolgt zijn weg in een kleurig 1949. Het jongetje van toen is opgegroeid tot een volwassen bloemenkweker. Hans Sievez (Barry Atsma), zoals de man heet, is in die tijd nog altijd een praktiserend gelovige. Hij is een trouw kerkbezoeker en prijst zich gelukkig dat zijn God over hem en zijn gezin waakt. Het vele werk op de kwekerij weerhoudt hem er echter van meer tijd in de geloofsleer te steken. Toch blijven de monsterlijke angstbeelden uit zijn jeugd als spoken in zijn bewustzijn ronddwalen.

Die onzekerheid is koren op de molen van de geheimzinnige colporteur Jozef Mieras (Marcel Hensema), die geregeld vanuit het niets opduikt om Sievez met succes op zijn geloofsplicht te wijzen. Na een tragisch voorval in de familie, wordt zijn overtuiging verder aangewakkerd. Wat begint als devotie verandert geleidelijk aan in een helletocht. Tot ongenoegen van zijn vrouw Margje (Noortje Herlaar), die haar man steeds verder ziet afglijden richting de godsdienstwaanzin.

‘Knielen op een bed violen’ laat de religieuze verstandsverbijstering netjes zien, maar door de nadrukkelijke constructies wordt die strijd tegen hel en verdoemenis nauwelijks voelbaar. Het eerder genoemde kleurgebruik helpt niet mee aan het doorgronden van de personages. De muziek functioneert vooral als initiator van de spanning. De emoties die eruit moeten voortvloeien zijn daardoor gemaakt suggestief. ‘Knielen op een bed violen’ legt veel nadruk op symboliek, die de film vooral uitwendig van dienst is. De film maakt bovendien geregeld grote tijdssprongen, waardoor het allemaal een tikkeltje fragmentarisch en afstandelijk wordt.

Het gaat uiteindelijk ten koste van de verder solide vertolkte personages. De vraag is echter of die personages bij voorbaat al niet de nodige tekortkomingen vertonen. Doordat Margje vrijwel nooit haar eigen geloof in haar man verliest, staat er voor Sievez uiteindelijk vrij weinig op het spel. De verder passieve keuze voor zijn geloof voelt daardoor nooit aan als een echt levensbepalend dilemma. ‘Knielen op een bed violen’ is onder de streep niets meer dan een sympathiek liefdesverhaal.

Wouter Los

Waardering: 3

Bioscooprelease: 25 februari 2016
DVD- en blu-ray-release: 23 juni 2016