Kom en zie – Idi i smotri (1985)

Regie: Elem Klimov | 142 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Aleksey Kravchenko, Olga Mironova, Liubomiras Laucevicius, Vladas Bagdonas, Jüri Lumiste, Viktor Lorents, Kazimir Rabetsky, Evgeniy Tilicheev, Aleksandr Berda, G. Velts, V. Vasilyev, Igor Gnevashev, Vasily Domrachyov, G. Yelkin, Evgeniy Kryzhanovskiy, N. Lisichenok, Viktor Manaev

Het visueel uiterst krachtige ‘Kom en zie’ (‘Come and See’ of ‘Idi i smotri’) is een weinig verheffende ervaring voor de kamergeleerden die wij allen zijn op het gebied van oorlogservaringen. ‘Kom en zie’ brengt ons vanaf ooghoogte zintuiglijk in contact met de ontberingen van Wit-Russen in WOII. Honger, koude en kreupelhout, een moeder die haar zoon (Aleksey Kravchenko) een bijl geeft om het gezin uit het lijden te verlossen, SS’ers die een schuur vol mensen in brand steken, dat werk.

Niet dat ‘Kom en zie’ geen sterke dramatische premisse heeft: de tiener Florya (het jongetje met de bijl), gaat in het verzet, om man te worden en omdat hij een man is. Een jonge man die spontaan in huilen uitbarst na een ontmoeting met een leeftijdgenote (Olga Mironova), huilen dat automatisch overgaat in lachen omdat dat vaak de enige optie is in het leven. Levenskracht is tenslotte iets dat wreedheid moeilijk kan breken – al is er genoeg bewijs van het tegendeel.

Meisjes willen gezien worden, en mannen willen vechten – ook in oorlogstijd. Impressionistische schetsen zijn het, van een grimmige situatie die niet hoeft te worden uitgelegd. Basale emoties die geen culturele barrières in zich huldigen. Ronkende vliegtuigen op de achtergrond als dagelijkse realiteit, het neerkomen van bommen in het bos. Piepende oren. Een ooievaar die zijn nest is verloren. Een verlossende regenbui. Dansen op de vulkaan. Een neergeschoten koe. Gekte.

Dramatische middelen zijn er zeker: het gekras van kraaien en een welhaast middeleeuws grof decor, maar overdreven wordt er niet in ‘Kom en zie’ – een verhevigde documentaire kijkdoos. Alsof er in het Wit-Rusland van de Koude Oorlog een kloosterlijke hogeschool was voor filmen, zo oogt deze langspeler uit 1985 – voor herintroductie gerestaureerd. Vakmanschap kon door de propagandistische Sovjets niet worden gebroken, toont Elem Klimov. Oorlog is horror, is de boodschap.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 4

Bioscooprelease: 3 augustus 1990
Bioscooprelease: 18 oktober 2018 (gerestaureerde versie)
VOD-release: 17 september 2019
DVD- en blu-ray-release: 24 september 2019