Koning van de zwervers (2025)

Regie: Janne Schmidt | 90 minuten | avontuur, drama, familie | Acteurs: Niyara da Rocha Pereira, Matthijs van de Sande Bakhuyzen, Yootha Wong-Loi-Sing, Jeylan Shafahi, Ward Kerremans, Frieda Barnhard, Nabil Mallat, Meral Polat, Britte Lagcher, Romy Gevers, George Tobal, Shane Redondo, Walter de Kok

Je staat er misschien niet dagelijks bij stil, maar ook jij kunt op straat komen te staan. Niet iedereen die dakloos is, is dat door zijn eigen schuld geworden. Een scheiding, een ontslag of niet de juiste hulp of ondersteuning krijgen bij een verslaving of mentale problemen kunnen allemaal aan de basis liggen van een gedwongen leven op straat. Eveline Hagenbeek zag het met eigen ogen. Voor ze scenarioschrijfster werd (van onder meer ‘De Z van zus’ uit 2024), werkte ze als journalist bij de daklozenkranten van onder meer Rotterdam en Haarlem. De mensen die ze toen ontmoette en portretteerde, openden haar ogen. “Ze deelden hun verhalen, soms schrijnend, soms ontroerend, vaak ook met humor.” Toen ze bij een interview in een café een keer haar portemonnee vergeten was, schaamde ze zich kapot. “Maar de dakloze man tegenover me begon te stralen en betaalde vol trots de rekening. En nee, ik mocht hem ook niet terugbetalen, want heel eventjes voelde hij zich weer mens in plaats van bedelaar.”

De mens achter de dakloze een gezicht geven, dat is ook wat regisseur Janne Schmidt (‘En we vliegen door de dagen’, 2024) voor ogen had. Samen maakten ze de magisch-realistische familiefilm ‘Koning van de zwervers’ (2025), de openingsfilm van jeugdfilmfestival CineKid 2025, om te laten zien dat er een mens met een eigen levensverhaal schuilgaat achter de smoezelige mensen op straat, achter het station of in het park. Achter de Irakese vluchteling schuilt een man die schaakgrootmeester was in zijn vaderland, de man met het overvolle winkelkarretje was ooit een populaire leraar en Tom (Matthijs van de Sande Bakhuysen), die beweert de koning van Moldavië te zijn, blijkt een dochter van 11 te hebben. Waar hij door volwassenen met de nek wordt aangekeken, veroordeelt zijn dochter Meissy (Niyara Da Rocha Pereira) hem niet. Ze is allang blij dat hij na vijf jaar weer terug is in haar leven.

Haar moeder Lucy (Yootha Wong-Loi-Sing) is er niet zo blij mee dat Tom ineens weer op de stoep staat. Ze stond juist op het punt aan een nieuw hoofdstuk te beginnen in haar leven; de schulden waar Tom haar mee achterliet zijn eindelijk afbetaald en ze heeft een date met die leuke nieuwe tandarts die haar van haar vervelende kiespijn heeft afgeholpen. Dus ze waarschuwt Meissy dat ze bij haar vader weg moet blijven. Maar Meissy is nieuwsgierig en eigenwijs; eindelijk krijgt ze de kans om hem te leren kennen. Ze laat zich meeslepen door zijn spannende verhalen over reizen over de wereld, de kleurrijke vrienden waarmee hij op straat leeft en zijn levendige fantasie. Dus als hij haar vertelt dat hij Lucy weer voor zich wil winnen, mobiliseert ze haar vriendjes – ja, zelfs die met smetvrees! – om hem te helpen. Weet zij veel dat die rijke fantasie van haar vader een gevolg is van zijn schizofrenie en dat hij zomaar in een psychose kan raken en paranoïde kan worden…

De grens tussen fantasie en waanzin – en die tussen ontroering en ontnuchtering – is klein en ‘Koning van de zwervers’ balanceert bijna de hele film lang netjes op die scheidslijn. De waanbeelden van Tom zijn aanvankelijk nog onschuldig, lief en leuk en blijven daarmee dicht bij de belevingswereld van kinderen. Meissy treedt hem onbevangen tegemoet en kan lang meegaan in zijn fantasie, zelfs als ze niet ziet wat hij ziet. Maar Tom ziet ook een man in een donker pak die hem achtervolgt, een spion die het op hem gemunt heeft, denkt hij – het blijkt een voorbode van de escalatie die eraan zit te komen; de realiteit die als een zwaard van Damocles boven de hoofden van de personages hangt.

Psychische problematiek, zeker als ze zo heftig zijn als schizofrenie, psychoses en paranoia zijn niet eenvoudig te verwerken in een familiefilm. ‘Koning van de zwervers’ weet deze zware thema’s herkenbaar en inzichtelijk te maken voor een jongere doelgroep. Dat de moeder van Meissy het liefst wil scheiden, om zo weer verder te kunnen met haar leven, maakt het er niet luchtiger op. Het meisje snapt er eerst niets van waarom haar moeder haar vader zo angstvallig uit haar leven houdt en haar verbiedt hem te zien en kiest eerst nadrukkelijk ‘de kant’ van haar vader in het echtelijk conflict. Gaandeweg ontdekt ze hoe de vork in de steel zit en wat het verschil is tussen (kinderlijke) verbeelding en hallucinaties die veroorzaakt worden door een psychose. Een realisatie die van grote waarde is in haar weg naar volwassenheid.

Nederland heeft, net als de Scandinavische landen, een naam hoog te houden op het gebied van jeugdcinema en ‘Koning van de zwervers’ is weer zo’n pareltje. Het is knap hoe Schmidt en Hagenbeek loodzware thema’s op een vlotte en luchtige manier weten te brengen, zonder in te hoeven leveren op realiteitszin. De personages zijn echt en hun problemen net zozeer. Desalniettemin laat de film zien dat die problemen niet het einde van de wereld zijn en wat voor verrijking het kan zijn om de wereld met de open blik van een kind tegemoet te treden. Immers niet alles wat afwijkt, is per definitie slecht. Ook voor menig volwassene een wijze les!

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Speciale vertoning: Cinekid 2025 (Openingsfilm)
Bioscooprelease: 15 oktober 2025