Kuessipan en Pocahontas

Achtergrond: Kuessipan CinemagazineDe Innu

In ‘Kuessipan’ (Myrian Verreault, 2019) staan de levens van Mikuan en Shaniss, twee hartsvriendinnen, centraal. Ze zetten hun eerste stappen richting volwassenwording en net als in elk coming of age drama gaat dat gepaard met vallen en opstaan. Toch is het verhaal van de twee hartsvriendinnen extra bijzonder, want hun verhaal is diepgeworteld in de Innu-gemeenschap. Deze gemeenschap woont al meer dan tweeduizend jaar in gebieden waar wij nu Canada en Groenland tegen zeggen. In deze weidse gebieden hadden de Innu voornamelijk een nomadisch bestaan gebaseerd op de jacht. Tegenwoordig is voor deze levenswijze, verbonden aan eeuwenlange tradities, bijna geen ruimte meer, want evenals andere oorspronkelijke bewoners in Noord-Amerika zijn de Innu op reservaten geplaatst. Bovendien kampt de huidige generatie Innu met bovengemiddeld veel armoede en drugsgebruik. Tegen deze achtergrond groeien Mikuan en Shaniss uit ‘Kuessipan’ op.   

De Pocahontas mythe

In ‘The New World’ (2005) van regisseur Terrence Malick komen Engelse kolonisten aan in Amerika onder de bombastische klanken van Richard Wagners ‘Rheingold: Vorspiel’. Langs de kustlijn turen oorspronkelijke bewoners van Amerika naar de Engelse schepen. Ze zijn zowel vervuld van opwinding als angst. Onder deze bewoners bevindt zich Pocahontas, een stamlid van de Powhatan. In de historische versie van het Pocahontas – verhaal nemen de kolonisten Matoaka, haar oorspronkelijke naam, gevangen en gebruiken Matoaka voor losgeld tijdens schermutselingen met de oorspronkelijke bewoners. Later converteren de kolonisten Matoaka tot Christen en trouwt ze met de tabaksplantagehouder, John Rolfe. Onder de naam Rolfe reist ze naar Engeland, waar ‘Pocahontas’ aan de Engelse samenleving als “geciviliseerde wilde” wordt gepresenteerd. Rond haar twintigste sterft ze in Gravesend, te Kent in Engeland. Met een beetje fantasie kun je ‘Kuessipan’ zien als een moderne variatie op het verhaal van Matoaka. Westerse culturen beroven namelijk nog steeds oorspronkelijke bewoners van hun identiteit en zelfwaarde, zij het met minder fysiek geweld.

Kolonisatie: vernietiging van culturen

Naast de sociaaleconomische achterstand lijden de huidige generaties Innu ook onder een collectief trauma door de kolonisatie. Talloze malen zijn de Innu uit Nitassinan, hun ‘thuis-land’ (tegenwoordig Quebec-Labrador), verdreven. Vroeger deden dit de Franse kolonisten, nu zijn het Westerse investeerders uit de fossiele industrie die azen op de grondstofrijke reservaten. De instandhouding van culturele en historische artefacten van Innu zijn daarom nog altijd van groot belang. Als je dat namelijk niet doet, kun je als volk, waar deze ook is gehuisvest, worden uitgewist. Een zomergasten fragment, gekozen door Roxane van Iperen (2021), toont een soortgelijke beproeving voor een volk. In het ghetto van Warschau tijdens de Tweede Wereldoorlog had een groepje Joden het idee opgevat om alles wat verbonden was met de joodse levenswijze te bewaren en beschrijven, van schoenmaker tot groot industrieel. In dit geval voerde deze groep dit clandestien uit, omdat de Duitse bezetter Joden al als ‘mens’ had verboden. Bovendien boksten deze joden tegen de antisemitische propagandamachine van de nazi’s op, die eigenlijk de Joodse cultuur al kaapte van toekomstige generaties. Als deze groep in het ghetto van Warschau deze monstertaak niet had aangevangen, dan was wellicht de totale vernietiging van de Joodse cultuur heel dicht bij geweest.

‘Kuessipan’: hybride identiteit

Evenals in ‘Wachten op de Barbaren’ (James Coetzee, 1980) roeien de kolonisten niet alleen de mensen maar ook de taal en cultuur van de gekoloniseerde groep uit. Echter, wat als je zelf die cultuur langzaam uitwist door te assimileren naar de dominante cultuur in een land? ‘Kuessipan’ toont duidelijk een spanning aangaande culturele assimilatie, zeker voor Mikuan die wil gaan studeren en graag in het Frans schrijft. Zelf noemt Mikuan Japan als voorbeeld waar een goede balans wordt gevonden tussen hoe traditie en moderniteit kan worden gecombineerd. Daarom is het niet meer zo simpel als word je nu een kaaskop of blijf je trouw aan je eigen afkomst? Zeker niet voor een oorspronkelijk bewoner. Maar waar het vaak toch op uitdraait is dat je moet meedoen met de Westerse manier van leven om daadwerkelijk mee te tellen in de samenleving. Hier ontstaat een bijna onmogelijke spagaat als je je eigen tradities wilt bewaren en daar, deels, je identiteit aan ontleent. Uiteindelijk probeert Mikuan vooral vooruit te kijken. Ze weigert een Pocahontas te zijn, voelt weinig voor assimilatie. Wel geeft Mikuan gestalte aan een hybride vorm van culture identiteit(en). Hierin brengt ze meerdere werelden bij elkaar en laat ze zich niet fnuiken door grenzen tussen groepen. 

Gedeeld verleden en toekomst

Wat kunnen wij doen als publiek met verhalen van oorspronkelijke bewoners als de Innu? Dat is allereerst luisteren naar de verhalen zoals in ‘Kuessipan’, en nog belangrijker, delen met anderen, opdat hun verhaal niet wordt vergeten. Door in onze samenleving diverse geschiedenissen te vertellen en delen, creëren we uiteindelijk ook meer wederzijds begrip voor elkaar en ons koloniaal verleden. Iedere negende augustus van het jaar is de Internationale dag van Inheemse volkeren, een dag waarop stilgestaan wordt bij het lot en de geschiedenis van ongeveer 400 miljoen oorspronkelijke bewoners op de wereld. Laten we deze dag dan ook vooral in leven houden met krachtige verhalen als die van Matoaka en Mikuan.

Roy van Landschoot