Kumaré (2011)

Regie: Vikram Gandhi | 84 minuten | documentaire

Al in zijn jonge jaren verwonderde Vikram Gandhi, een Amerikaan met Indische roots, zich erover hoe gemakkelijk het voor (oosterse) goeroes, kwakzalvers, was om geloofd te worden door mensen en volgelingen te verwerven. Gefascineerd geraakt door de vraag wat mensen in deze goeroes zagen en waarom ze de veelal onzinnige woorden en rituelen die deze ‘wijze’ mensen hen aanleerden klakkeloos opvolgden, maar bovenal of deze spirituele leiders oplichters of echte wijzen waren, begon het idee te spelen om zichzelf ook als een goeroe voor te doen. Vikram wilde kijken of het hem zonder enige ervaring zou lukken om een schare volgelingen aan zich te binden. Om geloofwaardig over te komen leert Vikram zich een Indisch dialect aan, laat hij zijn baard groeien, loopt hij rond in een traditioneel gewaad en leert hij een paar basis yogaoefeningen. Onder de naam Kumaré trekt hij naar Phoenix om hier zijn leer op andere mensen over te brengen.

Tot veler verbazing, maar misschien nog het meest tot die van hemzelf, blijken de leermethodes en de adviserende teksten van Kumaré al snel een groot succes. Hij vergaart rap een groep volgelingen die heilig geloven in zijn methodes. Zijn wazige, nietszeggende teksten als ‘mensen die goed voor anderen willen zijn, vergeten soms dat ze ook goed voor zichzelf moeten zijn’ of ‘haal alles uit jezelf’ slaan aan bij zijn leerlingen. Geheel verwonderlijk is dit niet overigens, want Vikram mag dan geen ‘echte’ goeroe zijn, zijn verschijning is enorm geloofwaardig. Met zijn zeer lange baard, knullige accent, authentieke kleding en geloofwaardige lichaamshouding kan je het zijn studenten amper kwalijk nemen dat ze niet doorhebben compleet voor de gek te worden gehouden. Vol trots vertellen ze voor de camera dat Kumaré echt ‘anders is dan andere kwakzalvers’, dat er ‘niets nep aan hem is’ en dat ze ‘vanaf de eerste seconde zijn magie konden voelen’.

‘Kumaré’ is dan ook aan de ene kant een zeer boeiende documentaire geworden die op uiterst interessante en vermakelijke manier laat zien hoe makkelijk het eigenlijk is om mensen voor de gek te houden. Aan de andere kant is het lastig om het experiment van Kumaré niet te veroordelen. Hoe hechter de band met het groepje volgelingen wordt, des te dieper en persoonlijker worden de geheimen die ze met hem willen delen. De grote onthulling die op het eind volgt is dan ook een pijnlijk moment voor iedereen, inclusief Vikram die gedurende zijn hele act als Kumaré worstelt met het feit dat hij zijn volgelingen, die hij meer en meer als vrienden begint te zien, volkomen in de maling neemt. Hij noemt deze documentaire dan ook niet voor niets het verhaal over ‘zijn grootste leugen’. Toch slaagt hij er met verve in om de grootste vraag van zijn experiment ‘kunnen mensen uit een verzonnen religie evenveel energie halen als uit een echte religie?’ te beantwoorden. Met een volmondig ja, dat mag geen verrassing heten, wat van ‘Kumaré’ dan ook een zeer geslaagde en boeiende documentaire maakt.

Martijn Scheepers

‘Kumaré’ verschijnt dinsdag 19 februari 2013 op DVD.