KZ (2005)
Regie: Rex Bloomstein | 97 minuten | documentaire
De documentaire ‘KZ’ van Rex Bloomstein begint in het stadje Linz. Daar vertelt een gids aan toeristen over de Habsburgers die er ooit de scepter zwaaiden. We kijken naar de toeristen en naar de gids, maar horen nauwelijks wat ze zegt. Deze openingsscène vertelt veel over de bedoelingen van Bloomstein. Hij is minder geïnteresseerd in de feitelijke geschiedenis dan in de manier waarop mensen met die geschiedenis omgaan. En dat levert een zeer boeiende documentaire op.
‘KZ’ verschilt in aanpak nogal van de meeste documentaires over concentratiekampen. Geen archiefbeelden, geen gesprekken met overlevenden, geen onheilspellende muziek. Wel lopen we met groepjes bezoekers mee op een rondleiding door het Oostenrijkse kamp Mauthausen. Hoewel de beelden en verhalen bekend zijn, rijzen de haren je toch weer te berge. De jonge bezoekers die nog vrolijk kwebbelend de poort binnengaan zie je het steeds benauwder krijgen.
Toch is dit niet een film over gruwelen. Zoals gezegd gaat ‘KZ’ er vooral over hoe mensen omgaan met het verleden. Sommige oudere Mauthauseners willen er niet meer aan denken, andere hebben er mee leren leven. Nog weer anderen kopen er een mooi huis en willen zich niet laten weerhouden door het verleden. De jonge gidsen van het kamp blijken alle dienstweigeraar te zijn met grootvaders die ooit bij de SS dienden. En wat te denken van het gedrag van sommige gasten? Er zijn bezoekers die douchekoppen uit de gaskamers hebben gejat. Andere bezoekers schilderden een hakenkruis op de wand. En de tekst die een Islamitische bezoeker in een gedenkschrift schrijft, zegt alles over de manier waarop culturele verschillen de houding ten opzichte van het verleden kunnen bepalen.
Naast het boeiende hoofdthema behandelt ‘KZ’ ook een onoplosbaar dilemma, belichaamd door een oudere gids die last heeft van depressies en alcoholisme. Hoe kun je het verleden levend houden zonder er zelf geestelijk aan onderdoor te gaan? Rex Bloomstein geeft hier geen antwoord op maar stelt wel de juiste vragen. Dat levert vaak de mooiste documentaires op, zoals in het geval van ‘KZ’.
Henny Wouters
Waardering: 4
Bioscooprelease: 4 mei 2006