L’argent (1983)

Regie: Robert Bresson | 85 minuten | drama, misdaad | Acteurs: Christian Patey, Vincent Risterucci, Caroline Lang, Sylvie Van den Elsen, Michel Briguet, Béatrice Tabourin, Didier Baussy, Marc Ernest Fourneau, Bruno Lapeyre, François-Marie Banier, Alain Aptekman, Jeanne Aptekman, Dominique Mullier, Jacques Behr, Gilles Durieux, Alain Bourguignon, André Cler, Claude Cler, Anne de Kervazdoué, Bernard Lamarche-Vadel, Pierre Tessier, Eric Franklin, Jean-Louis Berdot, Yves Martin, Luc Solente, Valérie Mercier, Alexandre Pasche, Jean-Michel Coletti, Stéphane Villette

Hoe een criminele actie van de een, desastreuze gevolgen kan hebben voor een ander. Met ‘L’Argent’ (1983) – wat helaas zijn laatste film zou blijken – maakte Robert Bresson (1901-1999) nog maar eens duidelijk dat hij geen hoge pet op had van de mensheid, die hij bestempelde als corrupt en verdorven. Het verhaal is gebaseerd op een novelle van Leo Tolstoy, ‘De valse coupon’ uit 1904, en kent dezelfde thema’s als zijn eerdere meesterwerk ‘Pickpocket’ (1959). Maar in tegenstelling tot de hoofdpersoon in die film belandt Yvon Tarde (Christian Patey) in ‘L’Argent’ tegen wil en dank in de criminaliteit. De misleide en in feite onschuldige hoofdpersoon ziet vervolgens zijn leven verwoest worden door omstandigheden waar hij helemaal niets aan kan doen en wanneer hij niets meer heeft om zich aan vast te klampen besluit hij radicaal op te treden. In ‘L’Argent’ stelt Bresson de vraag in hoeverre (on-) schuld en vergiffenis bestaan in een maatschappij die beheerst wordt door hebzucht en corruptie. En als we de pessimistisch ingestelde regisseur een beetje kennen, weten we dat dit geen film is om vrolijk van te worden.

De eenvoudige, hardwerkende Yvon raakt onbedoeld betrokken bij het plan van twee verwende schooljongens. Om een studieschuld af te betalen, vraagt Norbert (Marc Ernest Fourneau) aan zijn vader om extra zakgeld. Als hij dat niet krijgt, laat hij zich door een vriend ophitsen om een vals biljet van 500 francs uit te geven in een fotozaak. Hoewel de kassamedewerkster weet dat het om een vals bedrag gaat, neemt ze het toch aan omdat ze de inkomsten van de verkoop van een fotolijstje (dat maar een paar francs kost) niet mis wil lopen. De winkeleigenaar berispt haar om die domme actie en grijpt de eerste de beste mogelijkheid aan om het valse biljet weer kwijt te raken. Aan bezorger Yvon dus, die het geld vervolgens nietsvermoedend uitgeeft in een restaurant. Als men daar ontdekt dat het om vals geld gaat, wordt hij gearresteerd. De eigenaar van de fotozaak wast zijn handen in onschuld en koopt zelfs een medewerker om, zodat Yvon schuldig wordt bevonden. Omdat het pas de eerste keer is dat hij met justitie in aanraking komt, komt hij er vanaf met een lichte straf. Zijn baan is hij echter kwijt en ook zijn vrouw ziet hem liever niet meer. Yvon is daar zo verbolgen over dat hij een radicaal besluit neemt en zich in de criminele wereld stort.

De misdaad in ‘L’Argent’ begint met een klein vergrijp, maar verspreidt zich als een olievlek door het leven van de arme Yvon. Het gaat van kwaad tot erger. Het lijkt erop dat hij hoopt op een soort geestelijke bevrijding door als een beest tekeer te gaan, in reactie op zijn frustratie dat anderen vrijaf gaan en zich onverschillig en hypocriet opstellen. Bresson brengt het verhaal in zijn vertrouwde stijl: hij werkt niet met acteurs maar met amateurs (‘modellen’, zoals hij ze zelf noemde), die personages vertolken die gestript zijn van alle emoties en dramatiek. Christian Patey ‘beleeft’ de gebeurtenissen dan ook niet, maar ondergaat ze. Daar zijn niet veel woorden bij nodig, meent Bresson. Hij kan zijn verhaal ook uitstekend vertellen zonder tekst. De nadruk ligt dan ook op het visuele. Soms is zelfs de suggestie al voldoende (de meeste criminele daden van Yvon komen niet in beeld, maar worden gesuggereerd door veelzeggende shots. Het ontbreken van emoties en de pijnlijke stiltes laten de gebeurtenissen nóg harder aankomen -soms is het zelfs ondraaglijk en wil je je ogen afwenden. Toch blijf je gefascineerd kijken naar deze sombere kijk op de mensheid. Want wat kan kilte soms toch enorm boeiend zijn!

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 23 februari 1984