La chimera (2023)

Regie: Alice Rohrwacher | 130 minuten | drama | Acteurs: Josh O’Connor, Carol Duarte, Vincenzo Nemolato, Isabella Rossellini, Alba Rohrwacher, Lou Roy-Lecollinet, Giuliano Mantovani, Gian Piero Capretto, Melchiorre Pala, Ramona Fiorini, Luca Gargiullo, Yile Yara Vianello, Barbara Chiesa, Elisabetta Perotto, Chiara Pazzaglia, Francesca Carrain, Luciano Vergaro

Alice Rohrwachers cinema (onder andere ‘Le meraviglie’ en ‘Lazzaro felice’) wordt gekenmerkt door Italiaanse families, kritiek op het kapitalisme en bovennatuurlijke mensen en gebeurtenissen. Ze heeft bewezen deze componenten moeiteloos te kunnen combineren en weet tegelijk, door middel van metaforen en magische elementen, een diepere betekenis van het alledaagse op te roepen. Hier doet haar nieuwste film ‘La chimera’ bijna achteloos een schepje bovenop. De film beleefde zijn Nederlandse première op het Internationaal Film Festival Rotterdam.

De plot is nog best eenvoudig te volgen. We zien het dagelijks leven van de ‘tombaroli’, een mooi Italiaans woord voor illegale grafrovers, tevens vriendengroep die leven van gestolen grafschatten. Deze kostbare schatten verkopen zij aan een mysterieuze en steenrijke kunstverzamelaar Frida (Alba Rohrwacher). De onmisbare schakel in dit proces is hoofdpersoon Arthur (Josh O’Connor). Hij voelt op een bovennatuurlijke wijze aan wanneer hij boven een graftombe staat. Op het moment dat hij uit de gevangenis terugkeert, is zijn geliefde Beniamina verdwenen en treft hij alleen haar moeder Flora (Isabella Rossellini) aan. Eenmaal thuis staan zijn vrienden te popelen om weer te profiteren van zijn gave. Hoewel de vrienden genieten van de rijkdom die hen dit oplevert, lijkt Arthur andere prioriteiten te hebben. Welke prioriteiten dit zijn, is slechts één van de vele vragen die de film oproept. Met de antwoorden, de betekenis hiervan en de vele terugkerende details kan je echt alle kanten op.

Een voor iedereen overeenkomstige en netjes omlijnde interpretatie is dus niet mogelijk. Maar de betekenis en de inzichten die de kijker zelf koppelt aan het verhaal is veel waardevoller. Dit kan op oneindige manieren omdat de film niet één overkoepelend thema heeft. Rohrwacher zegt hierover zelf in een interview met de Filmkrant: “Normaal gaan films slechts over één ding, één verhaal, één onderwerp, maar zo werkt het leven niet. Het leven stroomt alle kanten op, en wij mensen hebben daardoor allerlei lagen in ons.” Daarom heeft de film ook zoveel thema’s: liefde, vriendschap, eigendomsrecht, tradities, de kunsthandel, hoe om te gaan met het verleden, rouwverwerking en onderdrukking, en tot slot, de rol van mythes, dromen en het bovennatuurlijke in ons dagelijks leven. Deze thema’s zijn op een oneindige manier aan elkaar te relateren. Bovendien lijkt daardoor in de film een oneindig diepe betekenis te verschuilen.

Naast de enorme hoeveelheid aan thema’s is de vorm van de film ook voer voor een verscheidenheid aan interpretaties. Zo hebben het versnellen van het beeld en het gewijzigde aspect ratio (de beeldverhouding) van Arthurs verbeeldingen een rol in de vertelwijze van het verhaal. Rohrwacher gebruikt hiermee vroegere filmconventies waardoor vorm en inhoud mooi samenhangen. En dat zorgt voor nóg een extra laag om over na te denken. Het is knap dat het lenen (of stelen?) uit het verleden niet ten koste gaat van haar eigen unieke stijl. Wanneer Arthur zijn graf gevonden heeft roteert de camera op merkwaardige wijze verticaal om zijn as. Ook is het beeld licht korrelig en grauw, op dezelfde wijze als in ‘Lazzaro felice’ en ‘Le meraviglie’.

Verder heeft de muziek ook een belangrijke rol. Aan de ene kant zorgt het voor vermaak. Aan de andere kant sluit de muziek goed aan op de inhoud. Zo worden de ‘tombaroli’ bijvoorbeeld op vermakelijke authentiek Italiaanse wijze geïntroduceerd. Daarnaast is het acteerwerk om van te smullen. Iedereen speelt ruimschoots naar behoren en toch steekt Josh O’Connor hier bovenuit, vooral door zijn ambigue acteerwerk. Ook speelt Isabella Rossellini alleen door haar aanwezigheid al een belangrijke rol.

Met de vele thema’s, kunstgrepen, interessante personages en acteurs verrast ‘La chimera’ continu. De film intrigeert op een diepzinnige, soms wat onbegrijpelijke, wijze en geeft altijd voldoende handvaten om verbanden te leggen en inzichten op te doen. Enerzijds is het erg tegenstrijdig dat de film tot diepe inzichten leidt en er tegelijkertijd een zekere mate van onwetendheid overblijft. Anderzijds voegt het niet-weten juist iets toe, omdat dit onlosmakelijk is verbonden aan het bovennatuurlijke, of zoals Rohrwacher zou zeggen: het leven werkt ook zo.

Ian van Asch

Waardering: 5

Speciale vertoning: IFFR 2024
Bioscooprelease: 4 april 2024
VOD-release: 3 juli 2024