La cordillera de los sueños (2019)
Regie: Patricio Guzmán | 84 minuten | documentaire | Met: Jorge Baradit, Vicente Gajardo, Francisco Gazitúa, Pablo Salas
Filmmaker Patricio Guzmán is Chileen van geboorte, maar ontvluchtte zijn vaderland al in de jaren zeventig van de twintigste eeuw toen hij als jonge revolutionair in ongenade raakte bij de meedogenloze dictator Augusto Pinochet. Inmiddels woont Guzmán in Parijs en keert hij alleen nog af en toe terug naar Chili om te filmen. Toch weerhoudt dat hem er niet van om maatschappijkritische films te maken die de ziel van het Zuid-Amerikaanse land blootleggen. Guzmán maakt daarbij gebruik van een narratieve vorm die je zou kunnen omschrijven als ‘geofilosofie’. Hij focust zich op een onderdeel van het Chileense landschap en koppelt dit aan beschouwingen over de bewogen en bij tijd en wijle gitzwarte geschiedenis van Chili.
Na ‘El botón de nácar’ (waarin de Grote Oceaan de hoofdrol speelde) en ‘Nostalgia de la luz’ (dat de ruige, kurkdroge en onherbergzame Atacama-woestijn koppelde aan de dictatuur van Pinochet) richt Guzmán in ‘La cordillera de los sueños’ de blik naar boven. De ruggengraat van het smalle en langgerekte Chili wordt namelijk gevormd door de machtige Andes, de langste en op een na hoogste bergketen (‘cordillera’ is het Spaanse woord voor bergketen) ter wereld. Het eerste deel van de film is vooral een panoramische reis langs en over besneeuwde Andestoppen, een omgeving waarin alleen de meest robuuste organismen kunnen overleven.
Toch is de imposante Andes in deze film meer dan louter het decor voor een beeldschone natuurfilm. De bergketen wordt vooral opgevoerd als een bovenmenselijke beschouwer die weemoedig neer- en terugkijkt op de gruwelen die Chili teisterden onder het bewind van de militaire junta van Pinochet. Tegenstanders werden weggezet als verraders van de natie en ondermijners van nationale waarden, een demonisering die een vrijbrief vormde voor de vervolging, marteling en executie van kritische geesten en (overwegend linkse) tegenstanders van het regime. De zwijgende bergen worden metaforisch voorgesteld als de stille getuigen van wandaden die voor het grote publiek grotendeels verhuld bleven achter een sluier van politieke propaganda.
Ook het moderne Chili wordt in ‘La cordillera de los sueños’ getrakteerd op een kritische beschouwing. Het gemeenschapsgevoel is volgens Guzmán weg, wat ertoe leidt dat de moderne Chileen ‘alleen in de massa loopt’. De filmmaker ziet een schilderachtig mooi, maar tegelijkertijd zielloos land dat zich nog steeds niet heeft bevrijd van de neoliberale roofdoctrines die door Pinochet en zijn kornuiten werden geïntroduceerd. De winning van koper in de Andes, een economische activiteit die wordt gedomineerd door buitenlands kapitaal, natuurlijke landschappen mutileert en de gewone Chileense burger bitter weinig oplevert, is hier een perfect voorbeeld van. Eén specifieke scène, die inzoomt op straatstenen die zijn gemaakt van Andesrotsen en zijn voorzien van koperen plaquettes met de namen van slachtoffers van het Pinochet-regime, verbindt de last van het verleden met de schaduwzijden van het Chileense heden. Het is bovendien een verwijzing naar de boodschap die deze film overbrengt: het landschap waarin hij woont is medebepalend voor de gedachten die een mens vormt en voor de blik die hij op de wereld heeft.
‘La cordillera de los sueños’ is een filosofisch-realistische prent die prachtige landschapsbeelden, pittige maatschappijkritiek, een flinke dosis symboliek en een historische terugblik op de periode-Pinochet samensmeedt tot een meeslepend verhaal. Het ontbreken van gesprekken met voormalige leden van de junta vormt een bescheiden lacune binnen het historische deel, maar doet weinig afbreuk aan de kwaliteit van het geheel.
Frank Heinen
Waardering: 4
Bioscooprelease: 6 februari 2020
VOD-release: 1 mei 2020